اغلب مردم تصور می کنند که خودرو های شخصی آن ها تاثیر چندانی در آلودگی هوا ندارد! اما باید در نظر داشت که اتومبیل های شخصی در بسیاری از کشورهای جهان منبع منحصر به فرد آلودگی شناخته می شوند زیرا آلودگی حاصل از میلیون ها وسیله نقلیه شخصی که در آنها تردد می کنند، تجمیع شده و عامل عمده آلودگی هوا می گردد.
قدرت حرکت اتومبیل از سوختن سوخت در موتور بدست می آید. آلودگی حاصل از اتومبیل ها و خودروها نتیجه محصولات جانبی است که در نتیجه این فرآیند احتراق بوجود می آیند و به محیط زیست تخلیه می شوند، هر چند تبخیر سوخت به تنهایی آلاینده دیگر هوا می باشد که مهم و حائز اهمیت است. اما برای کاهش آلایندگی خودرو روش های کارآمدی وجود دارد که در ادامه این مطلب از کیان باتری در این رابطه سخن خواهیم گفت و راهکار هایی را برای این مورد معرفی خواهیم نمود.
استاندارد آلایندگی در خودروها
با گسترده تر شدن میزان ورود آلاینده ها به هوا، بسیاری از شرکت های خودرو سازی سعی کرده اند تا خودروهایی تولید کنند که میزان آلایندگی کمتری داشته باشند. معمولا استانداردهای آلایندگی با عنوان “یورو” شناخته می شوند.
“یورو ۱″، “یورو ۲″، “یورو ۳″، “یورو ۴” و “یورو ۵” و “یورو ۶” از جمله استانداردهای آلایندگی هستند که شرکت های مختلف خودروسازی با توجه به این استانداردها اقدام به تولید خودروی خود می نمایند.
متاسفانه تولیدات داخلی ما معمولا از این استانداردها پیروی نکرده و یکی از مهمترین عوامل آلودگی هوا را همین خودروهای غیر استاندارد تشکیل می دهند. البته سطح استاندارد میزان آلایندگی در خودروها در کشور مشخص شده است و خودرویی که نتواند این حدود استاندارد را رعایت کند، مجوز ورود به خیابان ها را نداشته و جریمه خواهد گردید. اما این حد آلایندگی چیست و در صورت بالاتر از حد بودن میزان آلایندگی خودرو، برای کاهش آلایندگی خودرو چه کاری می توان انجام داد؟
به طور کلی عناصر دخیل در آلایندگی خودروها که از اگزوز آن ها متصاعد می شود عبارتند از:
- کربن مونواکسید (CO)
- هیدروکربن ها(HC)
- اکسیژن(O2)
- نیتروکسید(NOx)
- کربن دی اکسید(CO2)
سهم خودرو ها در آلودگی هوای تهران و محیط زیست
هر بار با استارت زدن به ماشین تان، شاهد دودی هستید که از لوله اگزوز اتومبیل شما بیرون می آید بنابراین نمی توان انکار کرد که وسایل نقلیه از عوامل اصلی آلودگی هوا هستند. آلودگی هوا به وجود مواد خارجی در هوا که متعلق به آن نیستند یا به مقدار بیش از حد ناخالصی های خاصی اشاره دارد که اگر در هوا وجود نداشته باشند، آسیبی به انسان نمی رساند. با سوختن بنزین در اتومبیل ها آلاینده هایی از آنها ساطع می شوند و به هوا می ریزند.
اتومبیل ها، کامیون ها و اتوبوس هایی که از سوخت های فسیلی نیرو می گیرند از عوامل اصلی آلودگی هوا هستند. وسایل نقلیه مسافری و کامیون های سنگین منبع اصلی آلودگی ازن، ذرات معلق و سایر انتشارات دود زا امی باشند.
وسایل نقلیه مسافری با ایجاد مقدار قابل توجهی اکسید نیتروژن، مونوکسیدکربن و سایر آلودگی ها یکی از عوامل اصلی آلودگی خودرو محسوب می شوند. در حقیقت، حمل و نقل بیش از نیمی از اکسیدهای نیتروژن در هوا منتشر می کند و منبع اصلی انتشار گازهای گلخانه ای می باشد. مطالعات انجام شده ارتباط آلاینده های اگزوز وسایل نقلیه و تأثیرات سوء آن را تقریباً بر هر سیستمی در بدن نشان داده اند.
آلاینده های اتومبیل اثرات فوری و طولانی مدت بر محیط زیست ایجاد می کنند. اگزوزهای اتومبیل طیف وسیعی از گازها و مواد جامد را منتشر می کنند و باعث گرم شدن کره زمین، باران اسیدی و آسیب رساندن به محیط زیست و سلامت انسان می شوند.
آلاینده ها چگونه توسط خودرو ها ایجاد میشوند؟
صدای موتور و نشت سوخت نیز باعث آلودگی می شود. اتومبیل ها، کامیون ها و سایر روش های حمل و نقل بزرگترین عامل موثر در آلودگی هوا می باشند. چهار آلاینده اصلی وجود دارد که از اتومبیل ها ناشی می شود:
- هنگامی که کربن سوخت به طور کامل نمی سوزد، مونوکسیدکربن منتشر می شود.
- اگزوز اتومبیل باعث انتشار هیدروکربن می شود که یک ترکیب سمی هیدروژن و کربن می باشد.
- وقتی سوخت می سوزد، نیتروژن و اکسیژن با یکدیگر واکنش می دهند و اکسیدهای نیتروژن (NOx) ایجاد می کنند.
- ذرات معلق یا ذرات کوچک مواد خارجی که در هوا باعث مه شدن جو می شود و می تواند به ریه های افراد آسیب برساند.
کاهش آلایندگی خودرو
اگر هر کدام از این موارد در خودروی شما بالاتر از حد مجاز باشد، در نتیجه خودروی شما به عنوان یک آلاینده محیط زیست شناخته شده و اجازه تردد در شهر را نخواهد داشت. این موضوع باعث می شود تا برگ معاینه فنی خودرو ما صادر نشود و در آزمون معاینه، خودرو مردود گردد. البته روش هایی برای رفع این مشکل و کاهش آلایندگی خودرو وجود دارد که در ادامه تعدادی از این موارد که تاثیر بیشتری دارند را معرفی خواهیم نمود.
روشهای کاهش آلودگی توسط خودروها
1- تنظیم موتور خودرو
مهمترین و اصلی ترین دلیلی که باعث می شود تا خودرو بیش از حد استاندارد، آلایندگی ایجاد کند، تنظیم نبودن موتور خودرو است. تنظیم دوباره موتور توسط متخصص، باعث می شود تا تمامی قطعات مربوط به سوخت رسانی و احتراق خودرو بررسی شود و در صورت وجود مشکل، رفع گردد. تنظیم موتور خود شامل مراحل بسیاری است که در زیر عنوان شده است.
- تمیز کردن انژکتورها از آلودگی و بررسی سیستم پاشش سوخت
- بررسی وضعیت شمع ها و وایر شمع ها
- دیاگ زدن
- بازرسی استپر
- بررسی سالم بودن سنسور اکسیژن
- بررسی سنسور گاز
در تنظیم موتور فیلتر پمپ بنزین، فشار پمپ بنزین، شمع‌ها، وایرها، تایم خودرو، پارامترهای جرقه، سوخت و هوا و سیستم‌های کنترلی و عملگری آنها بررسی و در صورت نیاز تعویض میشود. اما انجام این سرویس چه فایده‌ای دارد؟
با تنظیم موتور مالک خودرو شرایط اقتصادی را در پیشرانه جهت کاهش مصرف سوخت، افزایش توان خودرو و کاهش آلایندگی ایجاد می‌کند. با انجام چنین سرویسی مالک خودرو می‌تواند نقش بسزایی در کاهش آلایندگی و البته مصرف سوخت داشته باشد.
2- بررسی اگزوز خودرو
زیاد بودن میزان O2 در خروجی اگزوز، دلیلی بر شکستگی یا وجود روزنه در اگزوز خودرو می باشد. اگر میزان O2 بالا باشد، باید اگزوز خودروی خود را نزد یک متخصص بررسی کرده و در صورت ایجاد شکستگی یا وجود روزنه در آن، آن را تعمیر کنید.
مقاله پیشنهادی: علائم و علت نشتی اگزوز چیست؟ نحوه تعمیر آن
3- استفاده از سوخت با کیفیت
استفاده از سوخت بی کیفیت در خودرو، یکی از مهمترین دلایل آلایندگی بیش از حد خودروها در کشور ماست. متاسفانه نوع بنزین مصرفی موجود در کشور از کیفیت بالایی برخوردار نیست و درصد آلایندگی آن زیاد است. پیشنهاد می شود در حد امکان از بنزین سوپر استفاده کنید که میزان آلایندگی آن کمتر است.
استفاده از مکمل سوخت
مکمل های سوخت باعث می شوند تا موتور عملکرد بهتری داشته باشد و در نتیجه باعث کاهش آلایندگی خودرو می گردد. این مکمل ها اگر با کیفیت باشند می توانند تا حدودی باعث تمیزی سیستم سوخت رسانی شده و در نتیجه عملکرد موتور را بهبود ببخشند.
4- باک بنزین را بیش از حد پر نکنید!
بنزین مایعی ست که گاز تولید می‌کند. این گاز محترقه، سمی و به شدت فرار است. در گذشته باک اتومبیل‌ها به گونه‌ای بود که امکان خروج این گاز وجود داشت. اینکار دقیقاً به نفع ماشین بود، اما مساله اینجاست که خروج این گاز از نظر محیط زیستی درست نیست.
گاز خروجی از باک بنزین تاثیر زیادی در افزایش آلودگی هوا، تولید اسماگ (مه‌دود) و کاهش افت کیفیت هوا دارد؛ بنابراین ماشین‌های جدید راهکار بهتری دارند که از آن با نام محفظه بخار سوخت (Fuel Vapor Canister) یاد میشود.
این محفظه‌ی کوچک از کربن پر شده و درست مانند فیلتر عمل می‌کند یعنی بخار سمی از آن عبور کرده، آلاینده‌ها و مواد مضرش گرفته شده و سپس بخار غیرسمی خارج میشود. با این حال همچنان بهتر است بیش از حد بنزین نزنید، چون بنزین مازاد می‌تواند به محفظه بخار سوخت ترشح و آن را اشباع کند.
5- از روشن نگه داشتن مداوم A/C بپرهیزید.
روشن نگه داشتن A/C باعث میشود که دور موتور ماشین شما بالا رود و در نتیجه مصرف سوخت و آلایندگی بیشتری داشته باشد؛ بنابراین بهتر است در روز‌هایی که هوا خیلی آلوده است، از روشن نگه داشتن مداوم A/C پرهیز کنید.
6- ماشین خود را سبک تر کنید.
برای جابجایی یک ماشین با وزن زیاد، سوخت بیشتری مصرف می شود بنابراین هرچقدر که خودرو شما سنگین‌تر باشد آلودگی هوای بیشتری هم تولید خواهد کرد. اگر روی ماشین خود باربند اسکی نصب می‌کنید، اگر صندلی کودک‌تان را در هر سفر داخل شهری خالی با خود می‌برید و برمی‌گردانید، اگر لاستیک کهنه و اضافه، زنجیر چرخ با خود حمل می‌کنید، باید بدانید که شما هم در آلودگی هوا نقش دارید.
7- تنظیم باد لاستیک خودرو
اگر چرخ شما کم‌باد یا پرباد باشد، در هر دو صورت موتور اتومبیل باید سخت‌تر کار کند تا نیروی محرک لازم برای آنها را تامین کند بنابراین چرخ‌های پرباد و کم‌باد در افزایش آلودگی هوا نقش دارند. حتما نگاهی به باد چرخ های خودرو خود بیاندازید.
8- تعویض شمع خودرو
اگر شمع های خودرو به درستی عمل جرقه زنی را انجام ندهند، در نتیجه عمل احتراق به خوبی انجام نشده و مقداری از سوخت، به صورت خام و بدون ایجاد احتراق به خروجی هوا، منتقل می شود که در نتیجه باعث می شود آلایندگی خودرو افزایش یافته و میزان سطح آلاینده های هوای خروجی از اگزوز، بالا برود.
9- از روغن موتور مرغوب استفاده کنید!
روغن موتور نامرغوب باعث می شود تا عمل خنک کنندگی سیلندرها به درستی انجام نشده و محفظه احتراق، قبل از ایجاد جرقه توسط شمع ها، به دلیل دمای زیاد، احتراق داشته باشد.
این عمل سبب می شود تا موتور از تنظیم خارج شده و سوخت و هوا در هنگام احتراق به درستی با یکدیگر ترکیب نشوند که باعث ایجاد CO در خروجی هوای اگزوز خواهد گردید. برای کاهش آلایندگی خودرو پیشنهاد می شود حتما از روغن موتوری مناسب استفاده نمایید.
مقاله پیشنهادی: راهنمای انتخاب و خرید بهترین روغن موتور
10- تعویض به موقع مایعات خودرو
تعویض به موقع روغن باعث خواهد شد که موتور اتومبیل شما تمیز بماند و نرم‌تر کار کند. به علاوه تعویض روغن سبب میشود که رسوبات کمتری در موتور بماند و در نتیجه کارآیی موتور نیز افزایش پیدا کند. روغن‌هایی که ویسکوزیته (مقاومت لایه‌های سیال نسبت به لغزش) بیشتری دارند، نیازمند انرژی بیش‌تر و مصرف سوخت بیش‌تر هم برای حرکت هستند. از مصرف روغن‌هایی با ویسکوزیته بالا جدا خودداری کنید.
کلیه کارخانه‌ها موظف به درج مشخصات بر روی محصولات هستند. در زمان خرید روغن موتور به مشخصات آن دقت کنید و از خرید روغن‌های با ویسکوزیته بالا اجتناب کنید. تعویض به موقع فیلترهای روغن نیز به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند.
از سوی دیگر مصرف ضدیخ در فصل زمستان کمک می‌کند تا درجه‌حرارت موتور اتومبیل شما متعادل باقی بماند. ضدیخ یک ماده سمی و خطرناک است اما در حال حاضر انواع تجزیه‌پذیر آن هم وارد بازار شده است. در هنگام خرید کالا حتما مشخصات روی محصول را بخوانید و محصولی انتخاب کنید که قابلیت تجزیه بیولوژیک داشته باشد.
11- فیلتر هوا را تعویض کنید.
فیلتر هوای کابین خودرو وسیله‌ای برای تصفیه ذرات گرفته شده از هوای ورودی مدخل سیستم تهویه خودرو می‌باشد. این ابزار به بهبود کیفیت و تصفیه هوای داخل خودرو از هرگونه آلایندگی و ناپاکی کمک می‌کند.
نگامی که فیلتر هوا مسدود شود، جریان هوا به موتور کاهش می‌یابد که این وضعیت می‌تواند باعث مشکلات زیادی شود. اگر موتور نتواند به راحتی نفس بکشد داخل خودرو رسوباتی ساخته میشود که باعث انتشار آلاینده‌ها میشود. باز هم فواصل پیشنهادی برای زمان تعویض فیلتر را بررسی کنید، اما اگر در یک محیط غبار آلود زندگی می‌کنید، مرتباً آن را تعویض کنید.
توصیه هایی به رانندگان برای کاهش آلایندگی های خودرو
اهمیت معاینه فنی خودرو
قبل از خرید هر اتومبیل دست دوم حتما از یک مکانیک مجرب بخواهید که کارکرد موتور، میزان آلاینده‌های خروجی آن و نسبت سوخت به هوا را بازبینی کند. تنظیم نسبت سوخت به هوا نیز بسیار مهم است. اغلب موتورهای با چند سال کارکرد، احتمال روغنسوزی دارند بنابراین معاینه فنی خودرو الزامی است.
شیوه رانندگی خود را از همین امروز تغییر دهید.
رانندگی نامتعادل از ویژگی‌های اکثر ما ایرانی‌هاست در حالی که مطالعات نشان می‌دهد افزایش آرام سرعت و حفظ سرعت متعادل یکی از مهمترین فاکتورهای کاهش آلودگی هوا است.
در بعضی از ماشین‌ها، سیستم‌های کنترل سرعت وجود دارد که می‌تواند در این راستا موثر باشد اما اگر ماشین شما مجهز به چنین سیستمی نیست، حتما سعی کنید که در هنگام رانندگی سرعتی متعادل داشته باشید.
در بعضی از خودروها مانند سمند، سیستم‌هایی تعبیه شده که توسط گوینده به راننده هشدار داده میشود. در بعضی از مسیرهای پرتردد مانند پل هوایی بزرگراه صدر تهران نیز راننده موظف به حفظ سرعت متعادل است.
از آن‌جایی که رانندگی نامتعادل می‌تواند منجر به آلودگی هوا شود، بنابراین جدا توصیه میشود که از همین امروز شیوه رانندگی خود را تغییر دهید. فراموش نکنید که با این روش احتمال وقوع تصادف نیز به حداقل ممکن می‌رسد.
یکی از مهمترین عوامل تولید آلودگی هوا، استفاده نابه‌جا از ترمز ماشین است که در اصل نشانگر سرعت نامتعادل راننده است. فراموش نکنید که با ترمزهای بی‌جا نه‌تنها سوخت بیشتری مصرف می‌کنید بلکه آلودگی هوا را هم تشدید خواهید کرد.
مسیرهای پرترافیک را انتخاب نکنید.
چک کردن ترافیک مسیر پیش از حرکت راهکاری بسیار موثر است. مسیرهای سبز، زرد و قرمزی که گوگل مپ از آنها برای نشان دادن ترافیک روان، آهسته و سنگین استفاده می‌کند، می‌تواند نه‌تنها به رانندگان بلکه به کاهش آلودگی هوا نیز کمک کند.
گوگل از سال ۲۰۰۹ برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به ترافیک از انبوه‌سپاری استفاده می‌کند. انبوه‌سپاری به معنی استفاده از اطلاعات جمعی کاربران آنلاین است، یعنی کاربران آنلاین در زمان روشن بودن سیستم موقعیت جهانی (GPS) اطلاعاتی به گوگل می‌فرستند که این اطلاعات در گوگل تجزیه و تحلیل میشود و بر مبنای آنها نقشه‌های موقعیت ترافیک گوگل ترسیم میشود.
افزایش تعداد راننده‌هایی که از این اپلیکیشن گوگل استفاده می‌کنند به معنی پیش‌بینی دقیق‌تر وضعیت ترافیک درون‌شهری است. لازم به ذکر است که مسیرهای خاکستری رنگ، مسیرهایی هستند که گوگل اطلاعات کافی در مورد آنها برای پیش‌بینی ندارد.
تردد در مسیرهای کم‌ترافیک، به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند چرا که هر توقف پشت چراغ قرمز یا ترافیک به معنی تولید آلودگی بیش‌تر است. چنانچه در مسیرهای پرترافیک هستید، ماشین را خاموش کنید، در جا کار کردن موتور در انتشار آلاینده‌ها موثر است.
راهکارهایی برای کاهش آلودگی خودرو توسط دولت
به گفته سازمان بهداشت جهانی دولت ها مسئول مستقیم آلودگی هوا بوده و باید با ایجاد کمربندهای سبز در حومه های شهر، جلوگیری از تردد خودروهای بی کیفیت و دودزا و ممانعت از انتشار گازهای گلخانه ای و کنترل کارخانه ها هر چه زودتر اقداماتی سریع در این حوزه بردارند. پس می توان این راهکارها را برای کاهش آلودگی خودرو توسط دولتمردان ذکر کرد:
- از رده خارج کردن سریع خودروهای فرسوده و خودروهای غیر استاندارد
- عدم دادن مجوز به خودروهای تولیدی غیر استاندارد و جریمه آنها
- افزایش عوارض خودروهای شخصی
- تقویت ناوگان عمومی
- خودروهای پاک و مجهز به فن آوری های سوخت
- تغییر سیاست ممنوعیت واردات خودرو و ملزم کردن خودروسازان برای ورود به عرصه رقابت با آنها
- انتقال تکنولوژی و تولید خودروهای برقی و در اختیار ناوگان حمل و نقل عمومی قرار گرفتن آن
- مدیریت و بهینه سازی انرژی
- افزایش کیفیت خوردروها و سوخت مصرفی آنها
- تولید خودروهای هیبریدی
- افزایش ناوگان عمومی و جایگزینی خودروهای شخصی با آنها
- نظارت بر استاندارد مصرف سوخت
- بررسی آلایندگی سوخت خودروها
- استفاده از منابع دیگر سوختی همچون انرژی زیستی برای خودروها
- افزایش مالیات بر سوخت
- تولید خودروها با آلایندگی کمتر
- وسایل نقلیه کم مصرف با مصرف روغن کمتر
- سوخت های تمیزتر با تولید گازهای گلخانه ای کمتر
- تعبیه محفظه بخار سوخت پر شده از کربن برای فیلترینگ بخارهای سمی خارج شده از آن و خروج بخارهای غیر سمی
