مسابقات اتومبیل‌رانی جایزه بزرگ یا مسابقات فرمول یک (به انگلیسی Formula One) که به اختصار F1 خوانده می شود، مشهورترین مسابقات اتومبیل‌رانی در سرتاسر دنیاست که هرساله تماشاگران زیادی را از نقاط مختلف دنیا برای دیدن رقابت میان بزرگان این رشته به شهرهای بزرگ دنیا می‌کشاند.
در سال ۱۹۰۶ میلادی اولین مسابقه اتومبیل‌رانی جایزه بزرگ در فرانسه برگزار شد. مسابقه‌ای که در آن ۳۲ اتومبیل، مسیر ۱۰۴ کیلومتری مسابقه را در دو روز طی کرده و در آخر، خودروی رنو با راننده مجارستانی خود، برنده این دیدار شد.
در آن زمان کسی گمان نمی‌کرد که این مسابقات ساده، روزی تبدیل به یکی از بزرگترین رقابت‌های خودرو و موتور در جهان شود. اما مسابقات فرمول یک به صورت رسمی و به شکلی که امروز شاهد آن هستیم از سال ۱۹۵۰ آغاز شد و تا امروز با هیجان ادامه داشته است. اجازه بدهید در ادامه بگوییم.
مسابقات فرمول یک چیست؟
مسابقات فرمول یک در حقیقت رقابت میان خودروهای اسپرت مخصوص این مسابقه است. «چرخ-باز» یا (Open Wheel Cars) نام خودروهای مسابقات فرمول یک است که برخلاف خودروهای استاندارد و معمولی که چرخ‌ها در زیر سپر قرار می‌گیرند، در این خودروها چرخ‌ها در پهلوی خودرو و جدا از بدنه قرار گرفته‌اند.
این خودروها به صورت تک سرنشین در رقابت برای کسب عنوان اول در جهان به مصاف هم می‌روند. این رانندگان پیش از این باید در مسابقات سطح پایین‌تر اتومبیل‌رانی شرکت کنند تا تجربه و مهارت کافی برای حضور در مسابقات فرمول یک را پیدا کنند. این مسابقات محل حضور بهترین‌های این رشته است.
مسابقات فرمول یک مانند هر رشته دیگری دارای قوانین و ضوابط خاصی است. آیین‌نامه ورزشی که به روند شروع و پایان مسابقه و مسیرها می‌پردازد و آیین‌نامه فنی که اطلاعات مربوط به مباحث فنی خودرو مانند موتور و سیستم تعلیق و دنده‌ها را مشخص می‌کند.
مسابقات Formula One تنها رقابت میان راننده‌ها نیست. بلکه سازندگان خودروها هم در حقیقت با نشان دادن برتری خودروهایشان در بخش مشخصات فنی، به رقابت می‌پردازند. به همین دلیل تعداد زیادی از اسپانسرها و حامیان مالی مختلف برای حمایت از هر تیمی وارد این رقابت‌ها می‌شوند و تنور مسابقات را گرم‌تر خواهند کرد. هر دور مسابقه فرمول ۱ را یک گرن‌پری می‌نامند.
حداکثر سرعت ماشین های فرمول یک
رکورد حداکثر سرعت خودروهای فرمول یک، ۳۷۵ کیلومتر بر ساعت است. گذشته از سرعت بالا، خودروهای فرمول یک شتاب‌گیری فوق‌العاده‌ای هم دارند. خودروی فرمول یک، برای رسیدن از حال سکون تا سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت، حدود ۲.۶ ثانیه زمان لازم دارند. اگر صبور باشید، در این خودروها می‌توانید ظرف ۵.۲ ثانیه از حال سکون به سرعت ۲۰۰ کیلومتر برسید. خودروهای فرمول یک ترمزهای قدرتمندی دارند، به‌طوری که در کم‌ترین زمان رانندگان می‌توانند سرعت خودرو را به حداقل برسانند و کنترل خودرو را به خوبی در شرایط مختلف در دست بگیرند.
تعویض دنده‌ی خودروهای فرمول یک تنها در کسری از ثانیه صورت می‌گیرد. به‌طور میانگین، سرعت تعویض دنده این خودروها ۵۰ برابر سرعت پلک‌زدن شماست! حالا حساب کنید که در این سطح از فناوری، رقابت میان تیم‌های شرکت کننده تا چه حد جدی است.
میدان مسابقات فرمول یک
میدان مسابقات فرمول یک، جاده‌ای مستیقیم در پیست مسابقات است که خط شروع در آن قرارداد. در کنار مسیر مستقیم مسابقه و خط آغاز، معمولا «پیت لین» قرار دارد که رانندگان از آن برای بنزین زدن و تعویض تایر در طول مسابقه استفاده می‌کنند. هرچند که از سال ۲۰۱۰ به بعد خودروها مجاز نیستند که در طول مسابقه سوختگیری انجام دهند.
پیست‌های مسابقه فرمول یک معمولا در جهت عقربه‌های ساعت تنظیم می‌شوند چرا که پیست‌هایی که مسیری بر خلاف عقربه‌های ساعت طراحی شده‌اند، پیچ‌هایشان در سمت چپ راننده قرار می‌گیرد.
همین موضوع باعث می‌شود که رانندگان در هنگان دور زدن دچار گردن درد‌های شدید شوند چرا که سرعت بالای خودروهای و این پیچ‌ها باعث می‌شود که سر رانندگان با نیروی زیادی به سمت مخالف پرتاب شود. بسیاری از پیست‌های فرمول یک به دلیل پیچ‌هایی که دارند معروف شده‌اند مانند پیست اسپافرانکورچمپس که پیچ روژ آن شهرت جهانی دارد و یا پیچ پارابولیکا در پیست اتومبیل‌رانی نشنال مونزا.
بیشتر پیست‌های که از آن‌ها استفاده می‌شود، مخصوص مسابقه فرمول یک ساخته شده‌اند. تنها پیستی که واقعا در خیابان‌های شهری قرار دارد پیست موناکو است که میزبان مسابقات گرندپری موناکو است.
بیشتر بدانید: معرفی انواع ماشین های مسابقه ای
قهرمان‌های فرمول یک
آیرتون سنا
آیرتون سنا، اعجوبه برزیلی، که در سن ۳۴ سالگی در گرن پری سن مارینو جان خود را از دست داد. آیرتون سنا، راننده برزیلی ۳ بار عنوان قهرمانی در مسابقات فرمول یک را در کارنامه خود دارد. او با ۶ بار برد در گرن‌پری موناکو رکورددار بیشترین برد در این مسابقات است. اگر در سن ۳۴ سالگی و در گرن‌پری سن مارینو جان خود را از دست نمی‌داد، شاید اکنون قهرمان افسانه‌ای این رقابت‌ها بود.
مایکل شوماخر
مایکل شوماخر آلمانی یکی از معروفترین راننده‌های مسابقات فرمول یک است که تاکنون ۷ بار برنده این رقابت‌ها شده است. شوماخر بیشترین پیروزی‌ها را در رقابت‌های جایزه بزرگ و بیشترین پیروزی در طول یک فصل را به خود اختصاص داده است. او در سال ۲۰۱۳ به هنگام اسکی دچار حادثه شد و به کما رفت. خوشبختانه بعد از مدتی از حالت کما خارج شد ولی دیگر در مسابقات فرمول ۱ شرکت نکرد.
خوان مانوئل فانگیو
خوان مانوئل فانگیو ملقب به آل چوکا ستاره رانندگی آرژانتینی است که توانسته ۵ بار عنوان قهرمانی مسابقات فرمول یک را از آن خود کند. او رکورد بیشترین قهرمانی در مسابقات اتومبیل‌رانی بین‌المللی را دارد که برای ۴۶ سال کسی نتوانست آن را از او بگیرد. او با پیروزی در ۲۴ مسابقه در ۵۱ گرن‌پری، بالاترین درصد پیروزی را در اختیار خود گرفت. فانگیو در سال ۱۹۹۵ در سن ۸۴ سالگی درگذشت.
جکی استوارت
جکی استوارت راننده اسکاتلندی در دوره‌ای موفق به کسب ۳ بار قهرمانی فرمول یک شد که به دلیل امنیت پایین خودروها، رانندگان زیادی جان خود را از دست می‌دادند. او در سال ۱۹۷۳ با سرعت ۲۷۰ کیلومتر به گارد اطراف پیست برخورد کرد و بعد از آن دیگر نتوانست در هیچ مسابقه‌ای شرکت کند. بعد از آن استوارت تمام تلاشش را برای بالا بردن امنیت رانندگان فرمول یک به کار برد که نتیجه‌اش اولویت ایمنی برای رانندگان این مسابقات شد.
آلن پراست
آلن پراست فرانسوی رکورد بیشترین قهرمانی را در سال‌های ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۱ دارد. او با ۴ عنوان قهرمانی در فرمول یک، اولین راننده فرانسوی بود که به این افتخار نائل شد.
سباستین فتل
سباستین فتل آلمانی تاکنون توانسته ۴ بار قهرمان مسابقات فرمول یک شود. او که عنوان جوان‌ترین راننده‌ای که توانسته قهرمان فرمول یک شود را در اختیار دارد، اکنون با ۳۴ سال سن هنوز برای کسب افتخارات بیشتر زمان دارد.
گفتیم که در مسابقات فرمول یک تنها رانندگان نیستند که جایزه می‌گیرند، بلکه تیم خودروسازی نیز برای ساخت خودروی خود جایزه‌ای دریافت خواهد کرد. در طول این سال‌ها فراری، مک لارن، مرسدس بنز و رنو بیشترین جوایز را به خود اختصاص داده‌اند.
قوانین و اصطلاحات مسابقات فرمول یک
با برخی از اصطلاحات مرسوم در فرمول یک آشنا شوید
یک جسم می پردازد.
ایپکس(APEX): نقطه ای که در ریسینگ لاین با داخل یک پیچ تقاطع دارد. حرکت از این مسیر باعث می شود تا راننده از لحاظ تئوریکال سرعت بهتری را ثبت کند.
اِپیال (Appeal): اقدامی که تیم ها وقتی انجام می دهند که حس کنند راننده شان به نادرستی جریمه شده است.
آکواپلن شدن (Aquaplaning): وقتی در باران شدید لاستیک گریپ خود را از دست می دهد و راننده کنترلی روی خودرو ندارد.
بالاست (Ballast): صفحات تنگستنی کوچکی که در اطراف ماشین قرار داده می شوند تا به بهترین میزان توزیع وزن برسیم.
بارج بورد (Bargeboard): بخشی از بادی ورک که بین چرخ های جلو و سایدپاد قرار داده می شود و به هموار کردن جریان هوا در اطراف ماشین کمک می کند.
بلیسترینگ (تاول زدن) (Blistering): وقتی لاستیک به شدت گرم می شود بخش هایی از لاستیک نرم شده و از بدنه جدا می شود. این اتفاق کنترل ماشین را سخت تر می کند.
باتمینگ (Bottoming): وقتی ته ماشین به زمین برخورد می کند. معمولا در این مواقع جرقه هایی از پشت ماشین بیرون می آید.
قفل کردن ترمز (Lock braking): وقتی خودرو به شدت ترمز می کند و چرخی از چرخیدن بازمی ماند. این اتفاق می تواند باعث فلت اسپات شود.
کمبر (Camber): زاویه ی چرخ و لاستیک با زمین.
شاسی (Chassis): قالب اصلی یک ماشین که موتور و سیستم تعلیق متعلق آن هستند.
شیکین (Chicane): چندین پیچ تند و تنگ با مسیر های متناوب (چپ و راست).
هوای پاک(Fresh air): وقتی راننده ای ماشینی جلوی خود نمی بیند و هوای جلوی او توسط آیرودینامیک دیگر رقبا آشفته نمی شود.
کاکپیت (اتاقک) (Cockpit): محلی که راننده در آن می نشیند.
آبنبات چوبی (lollipop man): علامتی که حین تعویض لاستیک در برابر راننده قرار می گیرد و به راننده اعلام می کند که او چه زمانی باید دنده ی یک خود را درگیر کند و یا چه زمانی پیت باکس را ترک کند.
دیفیوزر (Diffuser): دستگاهی که با باریک کردن مسیر حرکت هوا در عقب ماشین باعث افزایش داون فورس می شود. هر چقدر هوا سریعتر از دیفیوزر خارج شود داون فورس بیشتری ایجاد می شود.
هوای آلوده (Dirty air): هوای آشفته ای که پشت سر یک ماشین فرمول یک به وجود می آید.
داون فورس (Down force): نیروی آیرودینامیکی که ماشین فرمول یک را سمت زمین فشار می دهد. این نیرو کنترل ماشین را به خصوص در پیچ ها راحت تر می کند.
درگ (Drag): مقاوت هوای وارد بر خودرو.
جریمه ی درایو ترو (Drive through penalty): جریمه ای که ناظران می توانند حین مسابقه به رانندگان بدهند. راننده باید وارد پیت شود و بعد از طی کرد این مسیر به مسابقه بازگردد.
فلت اسپات (Flat spot): وقتی لاستیک ها قفل می شوند و دیگر نمی چرخند قسمتی از لاستیک کنده می شود و در واقع “نقطه ای مسطح” در آن ایجاد می کند. این نقطه معمولا اندازه ی یک سکه است و باعث ایجاد لرزش های شدید در خودرو می شود.
نیروی جی (G-force): یک نیروی فیزیکی که برابر با یک واحد گرانش است. در طی مسابقه با تغییر مسیر یا سرعت میزان فشار این نیرو بر خودرو و راننده تغییر می کند.
تله ی گراول ها (Gravel): قسمتی خارج از هر پیست که از سنگ ریزه انباشته شده است و سرعت خودرویی که پیست را ترک کرده باشد را کاهش می دهد. در پیست های مدرن مناطق ران-آف جای گراول ها را گرفته اند. ماشین ها می توانند بعد از ورود به مناطق ران-آف دوباره از آن خارج شوند و به مسابقه بازگردند اما گراول ها اینگونه نیستند.
این لپ (In Lap): دوری که راننده در آن وارد پیت می شود.
جامپ استارت (Jump start): وقتی راننده ای در استارت مسابقه قبل از نمایش چراغ سبز حرکت می کند.
لپ شده (Lapy car): وقتی ماشین های رهبر رقابت از نفرات آخر یک دور کامل جلو می افتند اصطلاحا می گویند نفرات عقب لپ شده اند.
ماربِل (Marbles) : تکه های کنده شده ی لاستیک که در سرتاسر پیست هست و باعث لغزنده شدن آن می شود.
بیش فرمانی (Over Steer): وقتی راننده فرمان را بیش از آنچه که باید می چرخاند. این عمل باعث می شود چرخ های عقب تلاش کنند از چرخ های جلو سبقت بگیرند زیرا چسبندگی خود را از دست داده اند.
پارک فرم (Parc Ferme): منطقه ای محافظت شده که ماشین ها بعد از دور تعیین خط و مسابقه به آن برده می شوند. هیچکدام از اعضای تیم ها نمی توانند به این ماشین ها دسترستی پیدا کنند و روی آن کار کنند.
پیت بورد (Pit Board): تابلویی که به راننده حین مسابقه به نمایش گذاشته می شود و اطلاعاتی درباره ی مسابقه می دهد.
پیت (pit): بخشی از پیست که از مسیر اصلی جدا شده است و از مقابل گاراژها می گذرد.
پول پوزیشن (خط یک) (Pole position): راننده ای که رده ی اول دور تعیین خط را به دست می آورد به پول پوزیشن دست یافته است.
تعیین خط (Qualifying): دوری که در آن تنها زمان ثبت شده اهمیت دارد. در سه دور حذفی برگزار می شود و رده ای که راننده ها کسب می کنند خط قرار گرفتن آن ها در شروع مسابقه را تعیین می کند.
منطقه ی ران آف (Run off): فضایی که در پیست ها بین مسیر مسابقه و دیوار قرار دارد.
مارشال ها (Marshal): وظایف زیادی بر عهده آن هاست آن ها به طور کلی باید تلاش کنند تا مسابقه به ایمن ترین نحوه ی خود ادامه یابد.
سیفتی کار (ماشین ایمنی) (Safety Car): ماشینی که در مواقع لازم به پیست می آید در مقابل ماشین ها قرار می گیرد تا سرعت ماشین ها کاسته شود. این کار به مارشال ها اجازه می دهد تا قطعات خطرناک را از پیست پاک کنند.
سکتورها (Sectors): هر پیست به سه بخش ( سکتور) تقسیم می شود.
جریمه ی استاپ-گو (Stop-go penalty): جریمه ای که در آن راننده باید ده ثانیه در پیت باکس بایستد و سپس حرکت کند. در این مدت مکانیک ها حق انجام هیچ عملیاتی بر خودرو ندارند.
اسلیپ استریم (Slip streaming): فضایی که پشت خودرویی که با سرعت حرکت می کند ایجاد می شود. فشار و درگ در این ناحیه کمتر است.
وارم آپ (Warm up): دوری که قبل از مسابقه انجام می شود باعث آماده سازی اجزای ماشین برای آغاز مسابقه می شود.
آن تصویر راننده آرژانتینی یعنی Fangio نیست بلکه عکس Jenson Button راننده بریتانیایی می باشد.
مقاله ی بسیار خوبی بود اما نامی از مهمترین راننده ی تاریخ این ورزش، یعنی لوییس همیلتون برده نشده! بسیار عالی بود خیلی ممنون.
این یه مقاله درباره ی این هست که فرمول یک اصلا چی هست نه که چه استوره هایی داره.
چرا درقسمت معرفی قهرمانان فرمول یک ، نامی از لوییس همیلتون برده نشد؟