قفل شدن موتور خودرو یا به عبارتی چسبیدن یاتاقانهای میل‌لنگ یا شاتون ها از مشکلاتی است که به ندرت برای اتومبیل ها پیش می آید، ولی با این وجود اگر نتوانید سریع تر آن را تشخیص دهید و رفع نکنید، منجر به سوختن موتور ماشین شده و هزینه خیلی سنگینی بر دوش شما خواهد گذاشت.
در این مقاله از کیان باتری تمام علائم و دلایل گیرپاژ کردن یا به اصطلاح جام کردن موتور ماشین، خواهیم پرداخت، همچنین به بررسی نشانه های سوختن موتور و جلوگیری از قفل شدن موتور خواهیم پرداخت، با ما همراه باشید!
اصطلاح گیرپاژ چست؟
گیرپاژ که گاهی گیرپاچ نیز تلفظ می شود، به معنای قفل کردن موتور است؛ این کلمه در تعمیرگاه ها و مکانیکی ها به وفور شنیده می شود.
منظور از گیرپاژ کردن ماشین چیست؟
اصطلاح گیرپاژ موتور یا به اصطلاح عامیانه سوختن موتور به قفل کردن قطعات موتور در یک دیگر به دلیل بالا رفتن گرمای موتور میباشد. برای جلوگیری از انبساط پیستون باید سیلندر گرمای حاصل از احتراق را به سرعت عبور داده و خنک شود اگر بنا به هر دلیلی سیلندر خنک نشود دمای بالای سیلندر باعث انبساط شدید پیستون میشود که باعث میشود پیستون در داخل سیلندر گیرپاژ کند و پیستون از حرکت بایستد این مساله بسته به دلیل ان میتواند باعث وارد شدن اسیب های جدی به پیستون، شاتون، میل لنگ، و سیلندر شود.
آیا موتور ماشین من قفل کرده است؟
برای پی بردن به این موضوع در خودروهای گیربکس دستی، دنده را در حالت 5 قرار داده و ماشین را هل دهید. اگر ماشین حرکت کند یعنی موتور قفل نیست اما اگر حرکت نکرد به معنای قفل شدن موتور ماشین است.
علت قفل شدن موتور خودرو چیست؟
سوختن موتور یک اصطلاح عامیانه است که در بین تعمیرکاران و مردم رواج پیدا کرده است. اصطلاح علمی و درست آن گیرپاژکردن و قفل شدن پیستون درون سیلندر است. اما چرا و به چه دلیلی امکان دارد این اتفاق بیافتد؟
1- پایین آمدن سطح روغن موتور
در بدترین حالت که به دلیل بپایین امدن سطح روغن در کارتل یا شل شدن روغن به دلی دیر تعویض کردن ان اتفاق می افتد پیستون به دلیل خشک کار کردن به شدت داغ کرده و شاتون در داخل رینگ پیستون گیر کرده و به دلیل فشاری که به شاتون و وارد میشود شاتون کج شدن و به شدت به سیلندر برخورد کرده و باعث تاب برداشتن و ترک برداشتن سیلندر میشود و در این حالت سیلندر، شاتون، رینگ، میل لنگ و یاتاقان ها همگی تعویض باید گردند این مساله زمانی است که موتور در سرعت بالا باشد و شاتون به میزان زیاد کج شود.
اگر موتور در سرعت و دور پایین باشد در این حالت پیستون لحظه ای گیر میکند شاتون به میزان جزئی کج میشود در این حالت موتور از حرکت نمی ایستد ولی به دلیل کج شدن شاتون پیستون در حین حرکت مدام به سیلندر برخورد می کند و این مساله هم توام با تولید صدای شدید هم توام با افت شدید توان موتور میباشد که به این حالت اصطلاحا شاتون زدن موتور میگویند در این حات پیستون ها وشاتون ها بیای تعویض گردند ولب دیگر به باز کردن میل لنگ و تراشکاری ان نیست ولی سیلندر باید به تراشکاری برود.
2- کیفیت پایین روغن موتور
معمولا پیستون ها سوپاپ ها یاتاقان ها به مرور زمان فرسوده و احتیاح به تعویض پیدا میکنند اما شاتون اگر از موتور درست محافظت شود هیچ وقت به تعویض احتیاج پیدا نمیکند برای جلوگیری از قفل شدن موتورتان همیشه باید از روغن های استاندارد استفاده کرد که روغن مناسب برای موتور های چهار زمانه باید استفاده کنید روغن ۲۰۵۰ میباشد و در موقع خرید ان نیز باید تاریخ تولید ان را نیز باید چک کنید چون موندن بیش از حد روغن باعث کم شدن چسبندگی ان میشود همچنین هر روز صبح قبل از حرکت باید سطح روغن داخل کارتر را به وسیله گژ اندازه گیری سطح روغن چک کنید.
3- کم شدن آب رادیاتور خودرو
در مورد خودرو و موتور سیکلت هایی که داری رادیاتور اب میباشند باید مرتب اب ان را چک کنید تا موتور بی اب داغ نکند. اگر این نکات را رعایت کنید میتوانید از گیرپاژ موتور وسیله نقلیه جلوگیری کرده البته سالم نگه داشتن موتور فقط مشروط به کمبود اب و روغن نمیشود دلایل دیگری هم دارد.
4- گیرپاژ موتور به علت روانکاری نامناسب
یکی دیگر از شایع‌ترین علت‌های سوختن و قفل‌شدن موتور ناشی از عدم روانکاری موتور به صورت مناسب است که خرج‌های ناشی از آن به‌مراتب از حالت دیگر بیشتر است. این عیب از زیر موتور رخ می‌دهد و شروع آن از یاتاقان‌هاست. کمبود روغن و یا روانکاری نادرست یاتاقانها منجر به از بین رفتن لایه نازک روغن بین آنها میشود که در نهایت با ایجاد اصطکاک بیش از حد در قسمت تماس با شاتون‌ها ادامه پیدا میکند.
این اصطکاک باعث قفل‌شدن دسته شاتون دور میل‌لنگ میشود. به همین خاطر به جای اینکه شاتون به شکلی صحیح از ناحیه یاتاقانها دور میل‌لنگ دوران کند و پیستون را به صورت خطی به بالا و پایین حرکت دهد، دور میل‌لنگ به شکل درستی نمی‌چرخد و به همین خاطر پیستون را به بغل‌ها و جداره سیلندر می‌کوبد.
این برخورد‌ها به همراه صدای ایجاد شده از ضربه‌هایی که شاتون به میل‌لنگ و یاتاقان می‌زند، ایجاد صدای زیادی میکند که کاملا نشان از یاتاقان زدن است. اگر در این حالت موتور به سرعت خاموش نشود و راه‌حل اساسی اتخاذ نشود، دسته شاتون به خاطر تحمل ضربه‌ها و فشار‌های نا‌متعارف زیاد، از کمر شکسته و با برخورد به بلوک موتور، آن را می‌شکند و خارج میشود که به این حالت دست در آوردن شاتون و یا شاتون زدن میگویند. در این حالت نیز گفته میشود که موتور قفل شده و یا سوخته است.
اما یکی دیگر از دلایل روانکاری نادرست در موتور ناشی از وجود آب درون سیستم روانکاری است. این عیب از سوختن واشر سر‌سیلندر ایجاد میشود. وجود آب درون روغن موتور باعث میشود تا لایه روغن ایجاد شده روی یاتاقان به ناگهان از بین رفته و مشکلات گفته شده پدیدار شود.
مقاله پیشنهادی: عوامل و نشانه های یاتاقان زدن خودرو چیست؟
علائم قفل شدن موتور ماشین
موارد زیر می تواند ار علائم قفل موتور یا از نشانه های سوختن موتور ماشین باشد.
مقاله پیشنهادی: صدای تق تق استارت علامت چیست؟
1- روشن شدن چراغ چک هشدار
یکی از مهمترین دلایلی که باعث گیرپاژ موتور میشود، عدم روغنکاری درست سیلندر میباشد. چراغ روغن را اگر در صفحه کیلومتر مشاهده کرده باشید، گواه این مساله است. پیستون و رینگهای دور آن در داخل سیلندر حرکت میکنند اما اگر روغن مابین آنها نباشد، مطمئناً در کسری از ثانیه در اثر اصطکاک و گرمای ناشی از آن پیستون درون سیلندر گیر کرده و قفل میشود.
2- خروج دود سفید مایل به آبی رنگ از اگزوز
وقتی رینگ های روغنی در اثر دلایل مختلف خراب شده و نتوانند وظیفه خود را به خوبی انجام دهند، روغن در مرحله احتراق سوزانیده شده و از مسیر اگزوز خارج میشود. در این حالت دود خودرو کمی چرب بوده و به سفیدی و در بعضی مواقع به رنگ آبی متمایل است. این عیب اگر برطرف نشود و در درازمدت همانطور باقی بماند، مطمئناً باعث سوختن موتور و اصطلاحاً گیرپاژ آن میشود.
3- یاتاقان زدن خودرو
عوامل سوختن موتور خودرو
1- رانندگی با دور موتور بالا
یکی از مهمترین دلایلی که باعث سوختن موتور میشود، عدم رفع گرما از آن میباشد. وقتی گرمای اصطکاک موتور و اجزای آن توسط سیستم خنک کاری دفع نشود مطمئناً این گرما باعث انبساط اجزای موتور شده و در مدت زمانی کوتاه باعث گیر کردن آنها درون یکدیگر و خرابی آنها میشود. اما چه شرایطی این عیوب را ایجاد میکند.
یکی از مهمترین عوامل ایجاد این عیوب رانندگی با دور موتور بالا میباشد. دور موتور وقتی به حد بالایی میرسد (مخصوصاً محدوده قرمز) اجزا و قطعات موتور تحت فشار و تنش بالایی کار میکنند. در نتیجه امکان بروز عیب در آنها بسیار زیاد میشود.
البته راندن موتور در دور بالا در زمان های کوتاه و با رعایت بعضی نکات آن هم در دفعات محدود برای خودرویی که موتور آن سالم است عیبی به وجود نمی آورد. ولی حرکت دائم با این دور موتور و قرار دادن موتور تحت تنش و فشار بالا یقیناً در مدت زمان بسیار کوتاه، موتور خودرو را از تنظیمات اولیه خارج کرده و آن را دچار عیب و اشکال میکند.
2- غفلت در تعویض روغن
روغن عامل اصلی حیات موتور است. اگر طبق زمان‌بندی توصیه‌شده توسط سازنده خودرو روغن را به طور منظم عوض نکنید، به مرور زمان موتور خودروی شما از بین می‌رود. استفاده از نوع مناسب روغن برای موتور خودروی شما ضروری است.
امروز بسیاری از سازندگان خودروهای جدیدتر برای حفظ نهایت عملکرد خودرو و مصرف سوخت بهینه، استفاده از روغن سینتتیک را در خودروهای خود ضروری دانسته‌اند. بسیاری از مصرف‌کنندگان به خاطر قیمت بالاتر روغن‌های سینتتیک تمایلی به استفاده از این نوع روغن را ندارند که ممکن است در آینده منجر به خرابی موتور خودرو شود. روغن‌های سینتتیک معمولا اندکی گرانتر هستند.
3- نادیدهگرفتن نشتی روغن
توجه به نشتی روغن به خصوص نشتی‌های شدید بسیار مهم است. در مواردی که نشتی روغن زیاد باشد شایع‌ترین مشکلی که پیش می‌آید عدم روغنکاری قطعات فلزی موتور است که به علت عدم رسیدن روغن به فضای کوچک میان قطعات، باعث فرسایش آنها شده و منجر به خرابی زودهنگام موتور خواهد شد.
مشکلاتی که شایع‌تر هستند از نشتی‌های کوچک‌تر و کندتر به وجود می‌آیند. برخی از این مشکلات شامل خرابی دسته موتورهای لاستیکی، بوش‌های سیستم تعلیق و اجزای سیستم فرمان هستند.
4- بی‌توجهی به روشن‌شدن چراغ اخطار روغن
هنگامی که این چراغ روشن میشود موتور درحال آسیب‌دیدن است. این چراغ هنگامی روشن میشود که روغن کافی در موتور نباشد یا فشار روغن بیش از حد پایین یا بالا باشد. در صورت روشن‌شدن این چراغ باید خودروی خود را فورا برای تشخیص عیب نزد متخصص ببرید.
5- نادیدهگرفتن سیستم خنککننده
هر ۳ سال یکبار یا هر ۴۸٫۰۰۰ کیلومتر هرکدام که زودتر موعد آن فرا رسد، مایع خنککننده موتور را کاملا خالی کنید و با مایع خنککننده جدید جایگزین کنید. بسته به نوع خودرو، هزینه این کار حداقل حدود ۳۰ هزار تومان خواهد بود.
اکثر مالکان خودرو و حتی برخی از تعمیرگاه‌ها تا زمانی که مشکلی در سیستم خنککننده ایجاد نشود به آن رسیدگی نمی‌کنند. این کار باعث کاهش عمر قطعاتی میشود که مایع سیستم خنککننده داخل آنها در جریان بوده است.
داغ شدن بیش از حد موتور، یک علامت رایج کم‌بودن مایع خنککننده در خودروی شماست. هرگز با خودرویی که دمای آن درحال بالارفتن است رانندگی نکنید زیرا خطر نابودی موتور را به دنبال دارد.
گرفتگی در مجاری سیستم خنککننده، کاهش مایع خنککننده درون سیستم و از کارافتادن فن‌های برقی رادیاتور ممکن است به بالارفتن بیش‌از‌حد دمای موتور منتهی شود. اگر فورا به این مشکل رسیدگی شود این احتمال وجود دارد که مکانیک به‌جای تعمیر اساسی یا تعویض موتور، بتواند آن را تعمیر کند.
6- ورود بیش از حد آب به داخل موتور
عبور از آب‌های ساکن با خودرو یا حتی رانندگی هنگام طوفان و باران شدید ممکن است به موتور خودروی شما آسیب برساند. منیفولد ورودی مخلوط سوخت و هوا را به موتور می‌رساند. اگر آب از مسیر منیفولد ورودی وارد موتور شود احتمال دارد باعث کج‌شدن شاتون‌های موتور شود. اگر مقدار آب ورودی به اندازه کافی زیاد باشد با عبور از مجاری منیفولد ورودی به داخل محفظه‌های احتراق که شمع‌های موتور آنجا هستند راه پیدا میکند.
تشخیص علت جام کردن موتور ماشین؟
قفل شدن موتور اگرچه کم اتفاق می‌افتد اما به دلایل زیر رخ می‌دهد.
- جمع شدن آب سر پیستون‌ها به علت سوختن واشر سر سیلندر؛ در این حالت هنگامی‌که شمع‌ها را باز کنید و استارت بزنید آب سر پیستون خارج شده و موتور آزاد میشود.
- چسبیدگی یاتاقانها و یاتاقانهای شاطون ها، یا شکستگی هر کدام از آنها.
- شکسته شدن استارتر یا دنده‌های آن و گیر کردن قطعات شکسته در بین دنده‌های فلایویل. در این حالت هنگامی‌که استارتر را از روی موتور باز کنید و خودرو در وضعیت دنده 5 قرار دهید ماشین با هل داد حرکت میکند.
حالت دوم: شکستن یاتاقان ها یا یکی از قطعات داخل موتور، از نظر فنی پیچیده تر بوده و تشخیص آن توسط کارشناس خبره صورت می گیرد.
حالت سوم: در صورتیکه علت قفل شدن موتور، استارتر آن باشد، وقتی استارتر را از روی موتور باز کنید و دنده را در وضعیت ۵ قرار دهید، می توانید ماشین را هل داده و حرکت دهید.
در این حالت با اطمینان می توان گفت که ایراد از استارتر است. در صورتیکه پس از باز کردن استارتر، باز هم نتوانید در دنده ۵ ماشین را هل دهید، با اطمینان می توان گفت علت قفل شدن موتور، شکستن قطعات موتور، شاطون، یا میل لنگ است.
راه های جلوگیری از قفل شدن موتور ماشین
به اولین نکته ای که میتوان اشاره کرد رانندگی صحیح و مناسب است. گیربکس های جدید و هوشمند که تیپترونیک نامیده میشوند و حدود ۵ تا ۶ سالی است که روی انواع خودروها نصب میشوند، از رسیدن دور موتور به محدوده قرمز جلوگیری و به صورت خودکار دنده را افزایش میدهند.
نکته بعدی کنترل سطح مایعات موتور به صورت مرتب است. میزان آب و روغن موتور را حداقل هر دو یا سه روز یک بار چک کنید. این مساله در خودروهای ارزان قیمت که تکنولوژی ساخت پایینتری دارند باید حتماً رعایت شود. مخصوصاً پراید که پرفروش ترین خودروی تولید داخل میباشد.
ابتدا فول روغن را بیرون کشیده و بار اول آن را تمیز کنید. سپس آن در جای خود قرار داده و دوباره بیرون بکشید، سپس میزان روغن را کنترل کرده و حد آن را بسنجید. همیشه حد روغن باید تا آخرین خط و بسیار نزدیک به حرف «F» باشد.
سپس درب رادیاتور را باز کرده و میزان آب آن را نیز کنترل کنید. منبع سر زیر آب رادیاتور را نیز کنترل کرده و نگاهی بیاندازید. تمامی این اعمال باید زمانی انجام شود که خودرو خاموش بوده و چند ساعت از خاموش کردن آن میگذرد.
در هنگام رانندگی نیز تنها حواستان به کیلومتر شمار و دور شمار نباشد. گاهی آمپر آب را نیز چک کرده و نگاه کنید. چراغ روغن را نیز نگاه کرده و همیشه مواظب آن باشید. به محض روشن شدن آن، خودرو را متوقف کرده و آن را پس از چند لحظه و پایین آوردن دمایش خاموش کنید.
هزینه سوختن موتور ماشین
موتور خودرو از قطعات متحرک و محرک زیادی ساخته شده که در تماس و همکاری با هم قرار دارند. اما پیشرانه نیز دارای یک سری حساسیت‌ها و ریزه‌کاری‌هاست که عدم نظارت و مراقبت از آنها منجر به خرابی این قطعات میشود. یکی از بدترین اتفاقاتی که میتواند برای یک پیشرانه پیش آید به نام سوختن یا قفل شدن موتور است؛ حادثه‌ای که خبر از خرج‌های سنگین و تعویض قطعات بسیاری دارد.
سوختن موتور و گیرپاژ کردن آن شاید عیبی باشد که کمتر از سایر عیوب اتفاق بیافتد ولی اگر این عیب رخ دهد هزینه نسبتاً سنگینی برای شما ایجاد کرده و خودرو را از حالت اولیه خارج میکند. رانندگی صحیح، کنترل سطح مایعات موتور، (آب و روغن و روغن ترمز) میتواند علاوه بر افزایش عمر موتور از بروز انواع عیوب مثل خرابی موتور و یا جلوبندی جلوگیری کند. استفاده از روغن مناسب، تعویض به موقع آن و کارکرد بهینه آن نیز میتواند تاثیر بسزایی در افزایش طول عمر موتور و جلوگیری از بروز انواع عیوب بگذارد.
تعمیر جام کردن موتور ماشین
ویدئوی زیر نحوه باز کردن قفل موتور خودرو را با کمترین هزینه و کمترین آسیب به قطعات خودرو را نشان می دهد.
