یکی از قطعات مهم در خودروهای انژکتوری، سنسور دور موتور خودرو یا سنسور موقعیت میل لنگ می باشد که به ESS نیز مشهور می باشد. این سنسور وظیفه تشخیص و گزارش لحظه ای دور موتور به ECU را دارد و به همین جهت در امر حرکت خودرو، نقش بسیار پررنگی را ایفا می کند.
سنسور سرعت خودرو یا سنسور دور موتور engine speed sensor دستگاهی است که داده ها را با توجه به سرعت چرخش موتور شما گرفته و به سیستم کامپیوتری خودروی شما یا همان ECU ارسال می کند.
سنسور سرعت، چرخش موتور خودروی شما را با توجه به سرعت چرخش میل لنگ تشخیص می دهد. اگر این سنسور در معرض خطر قرار گرفته باشد، وسیله نقلیه شما با مشکلاتی مواجه خواهد شد که شامل روشن شدن چراغ چک موتور و جلب توجه شما، غیرفعال شدن کروز کنترل و تعویض دنده شدید یا نامناسب است.
در صورت عدم کارکرد صحیح و خرابی سنسور دور موتور، خودرو به درستی کار نخواهد کرد و در گاهی موارد خودرو استارت می خورد اما روشن نخواهد شد. در ادامه این مطلب از کیان باتری سعی داریم تا در رابطه با این قطعه اطلاعات کاملی را در اختیار علاقه مندان قرار داده و به بررسی سنسور دور موتور و عیب یابی خرابی آن بپردازیم.
جهت مشاهده جدیدترین قیمت باتری ماشین در ایران کلیک کنید!
سنسور دور موتور چیست؟
سنسور دور موتور یا سنسور موقعیت میل لنگ (Crankshaft position sensor) که Engine Speed Sensor یا ESS نیز نامیده می شود یک قطعه الکتریکی نسبتاً مدرن در موتورهای درون سوز است که داده های موقعیت مکانی پیستون و سرعت دورانی میل لنگ را بدست می آورد.
این داده ها به قسمتی به نام واحد فرمان موتور منتقل شده و موتور از آنها برای مدیریت زمان در سامانه جرقه زنی و دیگر فرایندها استفاده می کند. در نسل قبلی خودرو ها قبل از اینکه حسگر موقعیت الکتریکی مورد استفاده قرار گیرد، دلکو وظیفه تنظیم زمان جرقه زنی را در موتور بر عهده داشت.
این سنسور ممکن است در جلوی موتور و نزدیکی پولی میل لنگ یا در قسمت عقب موتور روی پوسته کلاچ و در نزدیکی فلایویل قرار گرفته باشد که وضعیت میل لنگ را نسبت به نقطه مرگ بالا تعیین و علائم را به ای سی یو ارسال میدارد. ای سی یو برای پاشش صحیح و جرقه صحیح از این علائم استفاده می کند
عملکرد سنسور دور موتور
سنسور دور موتور قطعه ایست الکتریکی مغناطیسی که در مقابل چرخ دندانه داری که روی فلایول قرار دارد، نصب شده است. اجزای تشکیل دهنده این سنسور، آهن ربا، سیم پیچ مسی و یک هسته از جنس آهن می باشد.
هنگام چرخش چرخ دنده، میدان مغناطیسی ایجاد شده در سنسور، یک موج سینوسی ایجاد و به سمت ECU ارسال می کند. سپس ECU با محاسبه میزان دامنه و فرکانس دریافت شده، میزان دور موتور خودرو را بدست می آورد.
این داده های ارسال شده علاوه بر تنظیم دور موتور باعث می شود تا ECU، زمان دقیق جرقه زنی در موتور (استارت) را نیز بدست آورده و از این طریق زمان دقیق پاشش سوخت را به انژکتورها اعلام نماید.
در نسل های پیشین خودروها، وظیفه بدست آوردن زمان دقیق جرقه زنی بر عهده دلکو بود که باعث ایجاد مشکلاتی می گردید. به طور کلی محاسبه دور موتور، تنظیم دور موتور آرام و ارسال اطلاعات زمان جرقه زنی، از وظایف اصلی سنسور موقعیت می باشد. در ذیل نیز وظایف این قطعه حیاتی در موتور خودرو شرح داده شده است.
وظایف سنسور دور موتور
1- اعلام حرکت فلایویل به ECU که می تواند منتج از انجام استارت و یا هل دادن خودرو در دنده باشد
- تذکر مهم بنا به ویژگی بالا خودرو های انژکتوری را با هل دادن نیز می توان روشن نمود که البته ما آن را در پژو توصیه نمی کنیم. زیرا در خودرو پژو که تسمه لاستیکی دندانه دار استفاده شده، ضربه محکم رها کردن ناگهانی پدال کلاچ می تواند با توجه به اینرسی میل سوپاپ باعث در رفتن یک یا دو دندانه تسمه از روی دندانه های پولی شود و در این حالت خودرو بدون اینکه ایرادی را توسط دستگاه های عیب یاب اعلام کند دیگر قابل تنظیم نخواهد بود.
2- اعلام نقطه مرگ بالا به ECU جهت تحریک آن به صدور دستور های پاشش انژکتور و ایجاد جرقه.
3- اعلام دور موتور به دورسنج از طریق ECU.
4- ارائه آوانس استاتیکی به ECU.
بصورت خلاصه محاسبه زمان جرقه، محاسبه و تنظیم دور آرام، تشخیص حالت موتور از وظایف و کاربردهای اصلی سنسور دور موتور یا سنسور موقعیت میل لنگ است.
اهمیت سنسور سرعت موتور
سنسور سرعت موتور در وسایل نقلیه مختلف نقش مهمی را ایفا می کند زیرا اطلاعات حیاتی را به ECU (واحد کنترل موتور) برای کنترل عملکردهای مختلف موتور می دهد. با نظارت بر سرعت موتور، این سنسور به ECU اجازه می دهد تا تنظیمات دقیقی در پارامترهایی مانند زمان جرقه زنی پاشش سوخت و موارد دیگر انجام دهد. که در نهایت تضمین می کند که موتور عملکرد بهینه دارد، سوخت را به طور موثر مصرف می کند و به طور موثر آلایندگی ها را مدیریت می کند.
اگر سنسور دور موتور وجود نداشت، ECU فاقد اندازه گیری RPM (دور در دقیقه) بود که این موضوع می تواند منجر به احتراق ناکارآمد سوخت و سایر مسائل مربوط به عملکرد شود. علاوه بر این، هرگونه مشکل در سنسور دور موتور نیز می‌تواند بر سیستم‌هایی که به داده‌های RPM متکی هستند، مانند سرعت‌سنج و تعویض دنده، تأثیر بگذارد.
نقش واحد کنترل موتور (ECU)
برای درک نحوه عملکرد سنسور دور موتور، درک نقش واحد کنترل موتور (ECU) مهم است. ECU که اغلب به عنوان “مغز” وسیله نقلیه شما شناخته می شود، مسئول تنظیم جنبه های عملکرد موتور است و ورودی را از سنسورها از جمله سنسور دور موتور به منظور تصمیم گیری و تنظیمات آگاهانه جمع آوری می کند.
داده های ارائه شده توسط سنسور دور موتور توسط ECU برای محاسبه RPM (دور در دقیقه) موتور استفاده می شود. این اطلاعات در تعیین عواملی مانند زمان تزریق سوخت، زمان جرقه زنی و سایر عناصری که مستقیماً بر عملکرد موتور شما تأثیر می گذارند، بسیار مهم هستند. با نظارت بر سرعت موتور، ECU می‌تواند تنظیمات بلادرنگ را برای به حداکثر رساندن راندمان سوخت، توان خروجی و عملکرد کلی موتور خودروی شما انجام دهد.
محل قرارگیری سنسور سرعت موتور
سنسور دور موتور معمولاً نزدیک به میل لنگ یا چرخ فلایویل در نزدیکی دندانه ها یا بریدگی های روی چرخ یافت می شود. قرار گرفتن در این محل، سنسور را قادر می سازد تا به طور دقیق سرعت و موقعیت میل لنگ را اندازه گیری و تعیین کند. در وسایل نقلیه، این سنسور خاص بسته به هدف و مکان آن ممکن است به عنوان سنسور موقعیت میل لنگ یا سنسور سرعت انتقال نیز شناخته شود.
محل سنسور میل لنگ پراید
مکان نصب این سنسور در خودروهای انژکتوری متفاوت است که به سه گروه تقسیم بندی می شود و به ترتیب پیشرفت خودروهای انژکتوری، شرح داده می شود.
- در خودروهای انژکتوری که دارای دلکو بوده و حسگر دور موتور در داخل دلکو نصب می شود و از طریق چرخش میل دلکو و حرکت صفحه مشبک دور موتور ( به ازای هر سیلندر 20 عدد سوراخ و یا جمعا برای چهار سیلندر به تعداد 80 عدد سوراخ، روی صفحه مشبک تعبیه شده است ) توسط دیود و فتودیود به واحد کنترل الکترونیکی ( ایسیو ) ارسال می شود مانند پراید انژکتوری مدل کیا ( زیمنس قدیم )
- در خودروهایی که این سنسور بر روی پوسته کلاج نصب می شود و اطلاعات دور موتور را از روی دندانه های فلایویل دریافت می کنند که در اکثر خودروهای انژکتوری اینگونه می باشد : پراید (ساژم و زیمنس ) پیکان، پژو 405، 206، سمند، زانتیا و …
- در خودروهای جدید انژکتوری این سنسور در جلوی موتور روی قاب تسمه یا زنجیر تایمینگ ( تسمه تایم ) نصب می شود و سنسور دور موتور اطلاعات دور موتور را از روی چرخ دنده ای که در پشت پولی سر میل لنگ تعبیه شده است دریافت می کند مانند خودروهای بنز و تویوتا جدید
engine speed sensor : ESS
یا crankshaft position : CKP
هر دو اصطلاحاتی اند که به این سنسور اطلاق میشود
انواع سنسور موقعیت میل لنگ
- نوری
- IC اثر هال
- القائی (مغناطیسی)
خرابی سنسور دور موتور
اثرات خرابی سنسور دور موتور خودرو
در صورت خرابی (سوختن) سنسور، در اکثر خودروها موتور خاموش شده و روشن نمی‌شود. البته در بعضی از مدل‌ها مانند سنسور دورموتور طرح زیمنس با خرابی سنسور، خودرو به کمک سنسور موقعیت میل سوپاپ روشن شده ولی دور موتور از 3000rpm بالاتر نمی‌رود.
نمایش ارقام نامربوط در روی دور سنج. به عنوان مثال با روشن شدن خودرو در حالیکه عادی است عدد ۳۵۰۰ دور در دقیقه را نشان می دهد و با فشردن پدال گاز بجای افزایش، دور کاهش میابد.
در خیلی از مواقع هنگام عیب‌یابی دیده شده است که علت روشن نشدن خودرو از طریق سنسور دورموتور به علت سوختن این سنسور نبوده بلکه به دلیل کثیفی یا جرم گرفتن جلو سنسور و یا جمع شدن براده در قسمت جلوی سنسور (به‌علت شستشو نشدن فلایویل پس از تراش دنده‌ها) و یا مناسب نبودن فاصله بین سر سنسور و دنده‌های فلایویل. و یا به‌علت اندازه نبودن پیچ نگه‌دارنده سنسور روی پوسته کلاچ و یا درست تراش نخوردن پوسته کلاچ می‌باشد.
فاصله بین سر سنسور و دنده‌های روی فلایویل بین ۰/۵ الی ۱/۵ میلی‌متر می‌باشد.
نشانه های معیوب بودن سنسور سرعت موتور
مانند هر قطعه دیگری، در یک خودرو، سنسور دور موتور می تواند با گذشت زمان دچار مشکل شود. توجه به علائمی که می توانند معیوب بودن حسگر را نشان دهند بسیار مهم است. چند نشانه رایج از خرابی سنسور دور موتور عبارتند از:
- خودرو استارت می‌خورد ولی روشن نمی شود
- قطع شدن پمپ بنزین زمانی که خودرو استارت می‌خورد
- قبل از بالا رفتن دور موتور حالت کات آف ایجاد میشود
- روشن شدن چراغ چک موتور
اگر سنسور دور موتور به درستی کار نمی کند، می تواند باعث روشن شدن چراغ چک موتور روی داشبورد خودروی شما شود. این چراغ سیگنالی است مبنی بر اینکه ممکن است مشکلی در یک یا چند قسمت از سیستم موتور خودروی شما وجود داشته باشد.
- خرابی سرعت سنج یا دورسنج
سنسور دور موتور در ارائه اطلاعات به سرعت سنج نقش دارد. اگر مشاهده کردید که سرعت سنج شما سرعت را نشان نمی دهد یا اگر نوسان آن ممکن است نشان دهنده مشکل باشد، با سنسور دور موتور.
- عملکرد ضعیف موتور
خرابی سنسور دور موتور می تواند باعث کاهش عملکرد موتور مانند کاهش قدرت، دور آرام و مشکل در استارت موتور شود. این مشکلات ممکن است به دلیل خوانش نادرست RPM رخ دهد که می تواند بر زمان سوخت و احتراق تأثیر بگذارد.
- مشکلات تعویض دنده
سنسور سرعت موتور همچنین نقش مهمی در ارسال اطلاعات به ماژول کنترل دنده (TCM) دارد که به تعویض دنده خودرو کمک می کند. اگر مشکلی وجود داشته باشد، با سنسور دور موتور می‌تواند منجر به مشکلات تعویض دنده مانند تعویض دنده با تاخیر یا سفتی دنده شود.
- مشکلات کروز کنترل غیرفعال و سرعت سنج
ممکن است کروز کنترل خودروی شما غیرفعال شود تا از خودروی شما در برابر خرابی سنسور سرعت محافظت کند. زیرا این قطعه خودرو فقط سرعت شفت ورودی و خروجی را کنترل نمی کند. بلکه کروز کنترل را نیز کنترل می کند. بنابراین بدون آن، یک کد خطا به ECU یا واحد کنترل موتور ارسال می شود. در واقع این یک خاموشی ایمن است.
اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، بهتر است یک مکانیک ماهر خودروی شما را بررسی کند. یک متخصص می توانند مشکل را شناسایی کرده و تعیین کند آیا سنسور دور موتور نیاز به تعویض یا تعمیر دارد.
در صورت خراب بودن سنسور دور موتور خودرو روشن نمی‌شود و پس از روشن شدن به سرعت خاموش میشود. البته گاهی اوقات ممکن است سنسور ESS خراب نباشد و به دلیل قرار گرفتن در بالای فلایول با براده آهن و روغن کثیف شده باشد که پس از تمیز کردن مشکل حل میشود.
اگر سنسور موتور خودرو کثیف باشد نمی‌تواند سیگنال‌های درستی به کامیپوتر ارسال کند برای تمیز کردن این قطعه باید آن را از موتور خارج کرده سپس نوک آن را تمیز و روغن کاری کنید در صورت برطرف شدن مشکل، خودرو روشن میشود اما اگر همچنان کد خطا در حافظه کامییوتر خودرو باشد باید آن را با دیاگ زدن حذف کرد.
در صورتی که بعد از تمیز کردن سنسور مشکل حل نشود باید نسبت به تعویض سنسور دور موتور اقدام کنید.
عیب یابی سنسور دور موتور
عیب یابی با دیاگ
هنگام استارت زدن به دور موتور توجه داشته باشید. اگر عقربه دور موتور عدد صفر را نشان دهد یعنی سنسور میل لنگ خراب است. خرابی این سنسور ممکن است در خطای دور موتور نشان داده نشود که با استفاده از دستگاه دیاگ باید عیب یابی شود.
بیشتر بدانید: دیاگ خودرو چیست و نحوه دیاگ زدن ماشین
عیب یابی با دستگاه مولتی متر
ابتدا دستگاه مولتی متر را روی قسمت اهم قرار دهید و سپس سیم‌های مشکی و قرمز را در محل مربوطه وصل کنید و سپس سیم‌ها را روی پایه‌های یک و دو سنسور وصل کنید و مقدار مقیاس آن را مقایسه کنید. سنسور پایه با پایه قهوه‌ای بیشتر خودروها در حالت عادی ۳۸۰ تا ۴۲۰ است و مقاومت سنسور دور موتور پایه مشکی مانند پراید و نیسان وانت بین ۸۸۰ تا ۹۵۰ است.
تعمیر سنسور دور موتور خودرو
1- سنسوردور موتور را خارج کرده ونوک ان را از ذرات براده اهن وکربن وروغن تمیز کنید
2- سنسوردور موتور را با سنسور نو جایگزین کنید
سنسور دور موتور اگر خراب شود باعث می شود خودرو استارت بخورد ولی روشن نشود اولین نشانه خرابی برق سر وایر شمع نمی آید برای چک کردن شما سوئیچ باز می کنید و با دمباریک یکی از وایرهای سر شمع را بیرون می کشید به یک نفر می گویید استارت بزند به فاصله ۳ سانت نزدیک به شمع می گیرد و اگر جرقه نزد سنسور دور موتور خراب هست.
