در این مطلب از کیان باتری قصد داریم شرح دهیم دنده مرده به چه معناست؟ با ما همراه باشید تا نحوه صحیح دنده دادن به موتور را بیاموزید. تعویض دنده کار چندان دشواری نیست اما رعایت نکردن برخی نکات باعث وارد کردن لطمه به سیستم فنی خودرو و جعبه دنده می‌شود.
جعبه دنده یکی از اجزای حیاتی و مهم هر خودرو است که دارای دو نوع دستی و اتوماتیک است. در خودروهای دنده اتوماتیک، سیستم کامپیوتری خودرو بسته به میزان فشار پای شما بر روی پدال تشخیص می‌دهد که چه موقع تعویض دنده صورت بگیرد اما در خودروهای دنده دستی باید یک سری قاعده برای تعویض دنده را رعایت کنید. یکی از این موارد پرهیز از دنده مرده است.
منظور از دنده مرده در رانندگی چیست؟
هر خودرویی بر اساس آنچه که در دفترچه نوشته شده است، در محدوده خاصی از دور موتور دارای بیشترین نیروی گشتاور است و بهتر است تعویض دنده بر در محدوده ذکر شده در دفترچه انجام بگیرد.
معمولا توصیه می‌شود که تعویض دنده بین دور موتور 3 تا 4 هزار انجام بگیرد، که البته در هنگام قرارگیری خودرو در سربالایی باید این محدوده کمی بالاتر برود.
حال اگر در دور موتور پایین تر از حد استاندارد اقدام به تعویض دنده کنید، خودرو توانایی و نیروی لازم برای ادامه حرکت را ندارد که به آن “دنده مرده” می‌گوییم. هنگامی که دنده مرده می‌دهیم، شتاب خودرو به شدت کاهش پیدا می‌کند و به کندی شتاب می‌گیرد.
این کار موجب می‌شود تا خودرو زودتر از حد به تعمیرات نیاز پیدا کند و همچنین باعث روغن سوزی، خرابی رینگ و پیستون و همینطور خط افتادن دیواره بوش های سیلندر در خودرو می شود.
بیشتر بدانید: آشنایی با ماشین دنده اتوماتیک و آموزش رانندگی با آن
مضرات دنده مُرده چیست؟
دنده مرده رفتن یا راه رفتن پیرمردی اصطلاحی است که برای حرکت با دور موتور پایین که متناسب با دند ه نباشد گفته می‌شود. در موارد خیلی شدید، به این نوع رانندگی اصطلاح سگ مرده هم نسبت داده می‌شود مثل حرکت با دنده ۴ و سرعت ۴۰ کیلومتر در ساعت.
برخی افراد در این شرایط تصور می‌کنند که حتی ممکن است کم استهلاک و به صرفه رانندگی می‌کنند در صورتی که اینگونه نیست و این روش رانندگی باعث آسیب‌های جدی به خودرو می‌شد. زمانی که با دنده مرده حرکت می‌کنیم در آینده نه چندان دور باید منتظر روغن سوزی، خرابی رینگ و پیستون و همینطور خط افتادن دیوار بوش‌ها باشیم و نباید فکر کنیم که اقتصادی رانندگی می‌کنیم.
چه زمانی دنده مرده کاربرد دارد؟
افزایش دنده زمانی که هنوز به طور کامل از قدرت و گشتاور دنده قبلی استفاده نکرده ایم به اصطلاح تعویض ضعیف یا دنده مرده نام دارد. در این مطلب به کاربرد و معایب دنده مرده می پردازیم.
وقتی که موتور اتومبیل هنوز در یک دنده دارای توان است و ما دنده را یکی بالا می بریم، به این ترتیب باعث از دست دادن بخشی از قدرت و گشتاور موتور می شویم؛ اما چرا باید چنین کاری انجام دهیم ؟
برای این کار چند دلیل وجود دارد:
1-کاهش توان و گشتاور موتور
گرفتن توان خودرو و کاهش گشتاور اعمالی به چرخ هاست. گاهی اوقات شما ناگهان متوجه نزدیک شدن به یک دست انداز و یا پیچ خطرناک با شیبی زیاد می شوید. در این مواقع اگر با همان سرعت و گشتاور قبلی از این موانع بگذرید، خطر زیادی شما و خودرواتان را تهدید می کند و ممکن است قدرت بالای اعمالی به چرخ ها، اتومبیل را از مسیر خارج کند. اما اگر دنده را یکی زیاد کنید، با کاهش گشتاور اعمالی به چرخ های اتومبیل، احتمال بکسوات چرخ ها نیز کم می شود.
2- مسابقات اتومبیلرانتی
که مهمتر و رایج تر است مربوط به مسابقات اتومبیلرانی می شود. شما با تعویض دنده مرده می توانید در زمان خود صرفه جویی کنید. بگذارید برای شما مثالی بزنیم؛ فرض کنید در یک پیچ تند قرار دارید و بعد از پیچ هم یک مسیر مستقیم و باز وجود دارد.
اتومبیل شما نیز در دنده دوم قرار داشته و هنوز برای پر شدن دور موتور جا داشته باشید.
شما می توانید در دنده دوم باقی مانده و تا انتها از گشتاور آن برای شتاب گیری استفاده کنید. البته این کار به خصوص اگر پیچ دارای شیب هم باشد چندان درست نیست و می تواند کنترل اتومبیل را از دست شما خارج کند.
اما راه دیگر آن است که پیش از تمام شدن پیچ، دنده را به ۳ افزایش داده، کمی از گشتاور ارسالی به چرخ ها بکاهید، خطر خارج شدن از مسیر را کم کنید و در نهایت، شتاب بیشتر را فدای صرفه جویی در زمان کنید. شاید بپرسید چرا در این حالت در زمان صرفه جویی می شود؟
به طور حتم رقبای شما هم در مسابقه قصد دارند تا آنجا که ممکن است از گشتاور و قدرت یک دنده استفاده کنند، اما با فهم این موضوع که یک مسیر مستقیم بعد از پیچ در انتظار شماست، هر چه زودتر دنده را بالا ببرید، زودتر از دیگران نیز می توانید از مسیر مستقیم برای سرعت گیری بهره ببرید. البته با وجود این موضوع، همه چیز به خود شما بستگی دارد اما این روش توسط بسیاری از رانندگان مسابقات تست و صحت آن تایید شده است.
3- عملیات تعویض دنده قبل درگیری با پیچ ها
یک دلیل دیگر هم برای این امر وجود دارد که بیشتر دلیلی روانی است. اگر شما در ادامه مسیر خود یک پیچ تند داشته باشید، بهتر است قبل از رسیدن به این پیچ عملیات تعویض دنده را انجام دهید، زیرا با رسیدن به پیچ و درگیر شدن ذهن و دست ها برای گذشتن از آن، تعویض دنده می تواند تمرکز شما را به هم بریزد.
هر خودرویی بر اساس آنچه که در دفترچه نوشته شده است، در محدوده خاصی از دور موتور دارای بیشترین نیروی گشتاور است و بهتر است تعویض دنده بر در محدوده ذکر شده در دفترچه انجام بگیرد. مثلا در دفترچه راهنمای پراید برای دنده یک سرعت ۲۵، دنده ۲ سرعت ۴۰، دنده ۳ سرعت ۷۰ و دنده ۴ سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت اعلام شده است.
بیتر بدانید: اشتباهات رایج رانندگی و نکاتی برای رانندگان تازه کار
نحوه صحیح دنده دادن به موتور
هر دنده ای دامنه حرکت و سرعت موثری دارد که به دامنه دور موتور آن اتومبیل بستگی دارد. هر چه دور موتور بیشتر باشد، خودرو شما سریعتر می تواند به نقطه تعویض دنده برسد. در بین سرعت های کاربردی یک موتور , دامنه موثری وجود دارد که آن ” دامنه نیرو ” می گویند. این بازه جایی است که سریعترین سرعت گیری در آن انجام می گیرد.
اغلب گیربکس های به نحوی طراحی شده اند که بازه های مشترکی نیرویی در دنده های مختلف را فراهم می شود. نگاهی به شکل ذیل بیاندازید.
برای مثال در قسمتی که ما بین دنده های یک و دو مشخص شده است , بهترین بازه برای تعویض دنده است که در بیشتر مواقع دقیقا قبل از بازه خطر دور موتور در خودرو های مختلف است که اغلب با قرمز مشخص می شوند.
بهتربن دور موتور برای تعویض دنده
نرم دنده تعویض کردن به واقع یکی از اساسی ترین تکنیک هایی است که بسیاری از رانندگانی که حتی در مسابقات شرکت می کنند از آن اطلاع کامل نداشته و به واقع از اعمال آن در رانندگی نا توان هستند.
نرم تعویض کردن دنده نه تنها به کاهش استرس رانندگی و سر نشینان کمک می کند بلکه باعث افزایش عمر گیربکس و فشار کمتر به آن می شود و جلوگیری از انتقال وزن نا خواسته به قسمت جلو خودرو می شود.
حالا قصه این Rev Matching چیست. اجازه دهید مثالی بزنم. با دنده 3 در حال حرکت هستید و دور موتور روی 3000 دور بر دقیقه. با همان سرعت به دنده 2 بروید. دور موتور تا نزدیکی 5000 دور بر دقیقه بالا می آید.
شما می بایستی این فاصله را با گاز دادن (زمانی که گیر بکس در گیر نیست) پوشش داده و پا را از روی کلاچ بر دارید. با این تکنیک شما این اجازه را خودرو نمی دهید که از ترمز موتور استفده کند و به اصطلاح برخی رانندگان قدیمی از کله کردن خودرو جلوگیری خواهید کرد.
بیشتر بدانید: علت ناک زدن موتور ماشین چیست؟
بهترین زمان مناسب برای تعویض دنده
این مثال مانند دنده یک خودرو است، هنگامی که با دنده یک خودرو حرکت می کنید و گاز میدهید شتاب شما تا حدی زیاد می شود اما سپس ثابت باقی می ماند و گاز دادن زیاد سبب می شود تنها دور موتور بالا رود و زوزه بکشد. این کار به موتور و گیربکس آسیب می زند. این رویه در دنده های دیگر خودرو نیز به همین شکل است.
برای اینکه بخواهیم عمر قطعات موتور و گیربکس بالا ببریم و بهترین مصرف سوخت را داشته باشیم باید زمان تعویض دنده ها را نسبت به سرعت خودرو بدانیم. زمان تعویض دنده ها نسبت به سرعت خودرو اینگونه است:
- از 0تا 25کیلومتر در ساعت دنده 1
- از 25 کیلومتر تا50کیلومتر در ساعت دنده 2
- از 50 کیلومتر تا 75کیلومتر در ساعت دنده 3
- از 75 کیلومتر تا105 کیلومتر در ساعت دنده 4
- از 105 کیلومتر به بالا دنده
تعویض دنده و سبک کردن دنده
همان طور که خود در رانندگی شهری نیز با آن مواجه شده اید، تعویض دنده برای سبک سازی آن( برای مثال از دنده یک به دنده 2 )، به مراتب راحت تر و کم دغدغه تر از سنگین کردن آن است.
شما کافی است دنده ها را در حداکثر دامنه نیرویی خود تعویض کرده و کمی با بازی کردن با پدال گاز دور موتور را برای دنده بعدی آماده کنید تا امکان تعوض دنده در حداقل زمان فراهم شود. لازم به توضیح است که در مسابقات، دنده ها تا در نهایت دامنه نیرو خود ( دقیقا قبلا از رد لاین دور موتور) تعویض می شوند.
تعویض دنده برای سبک سازی آن مثلا از دنده یک به دنده 2, راحت تر و کم دغدغه تر از سنگین کردن است و تنها کافی است با بازی کردن با پدال گاز دور موتور را برای دنده بعدی آماده کنید و دنده ها را در حداکثر دامنه نیرویی خود تعویض کنید.
تعویض دنده و سنگین کردن دنده
شما در دو شرایط دنده را سنگین می کنید که عبارت است از :
1- هنگامی که ماشین با دور موتوری کمتر از بازه اعمال نیرو مورد نیاز در حال حرکت باشد
در این مورد اینگونه دنده را سنگین می کنید. اگر با دنده 3 در حال حرکت هستید پا را روی کلاچ بگذارید و دنده را از 3 به 2 بیاورید سپس پا را روی پدال گاز فشار دهید و دور موتور را تنظیم کنید و حالا پایتان را از روی کلاچ بردارید.
2- هنگامی که سرعتتان زیاد است و به پیچ نزدیک می شوید برای عبور از پیچ باید دنده را سنگین کنید
اگر با سرعت نزدیک پیچ می شوید و خودرویتان بر روی دنده 3 است به ترمز گیری اقدام کنید و دنده را از 3 به دنده 2 تغییر دهید و پا را از روی کلاچ آرام بر دارید. هنگامی که شما ترمز می کنید به علت ترمزموتور , وزن بیش از پیش به جلو منتقل شده و وارد پیچ می شوید.
موارد استفاده دنده سنگین
به دنده های یک به دو خودروهای سواری به دلیل اینکه از نیروی بسیار بالایی برخوردار هستند، دنده های قدرتی و یا سنگین گفته می شود و هر جا که برای حرکت خودرو به قدرت زیاد نیاز باشد از آنها استفاده می شود مانند:
- سربالایی های تند
- در سرازیری های تند ( به دلیل اینکه نمی خواهیم سرعت اتومبیل ما در سرازیری زیاد شود )
- جهت کاهش استفاده از ترمز و کنترل بهتر فرمان و کنترل سرعت
چگونه دنده مرده نرویم؟
هنگامی که با خودرو در حال حرکتیم و دور موتور به 3000 دور در دقیقه می رسد و صدای موتور هم فول شده باید دنده را عوض کنیم و یک دنده بالاتررویم.
برای کم کردن دنده می توانید از کیلومتر شمار استفاده کنید. هنگامی که با دنده 3 و سرعت 70 کیلومتر در حال حرکت هستید با ترمز کردن سرعت شما به50 کیلومتر می رسد نیازی به جابجایی دنده و کم کردن آن ندارید زیرا ابتدای دنده 3 از 50 کیلومتر است.
اگر با دنده 3 حرکت می کردید و ناگهان ترمز نمودید اگر سرعت شمابه 35 کیلومتر رسید باید دنده را عوض کنید و از 3 به 2 بیاورید. در این مواقع دنده سخت جا خواهدخورد و گیر بکس صدا خواهد داد زیرا سرعت به ابتدای سرعت دنده 2 که 25 کیلومتر است نرسیده بنابراین باید همزمان با دنده کم کردن تک گاز بدهیم تا دور موتور با سرعت ماشین برابر شود و دنده راحت ترجا بخورد.
