سنسور اکسیژن چیست؟ و خرابی سنسور اکسیژن چه مشکلاتی در خودرو ایجاد می کند؟ قطعه ای است که به وسیله آن نسبت اکسیژن به سوخت اندازه گیری شده و این میزان به کامپیوتر خودرو انتقال داده می شود. با این حساب می توان گفت که خرابی سنسور اکسیژن در زمینه سوخت رسانی، میزان مصرف سوخت، شتاب خودرو، ضریب آلایندگی و غیره مشکلاتی جدی را به وجود خواهد آورد و حتما لازم است که نسبت به این قطعه توجه کافی صورت بگیرد.
این مقاله از کیان باتری به بررسی علائم خرابی سنسور اکسیژن خودرو پرداخته و با مشاهده ویدئو های موجود در این مطلب می توانید زمان تعویض سنسور اکسیژن را تشخیص داده و نحوه تعویض حسگر اکسیژن ماشین را یاد بگیرید.
نقش سنسور اکسیژن خودرو چیست و کجا قرار دارد؟
سنسور اکسیژن قطعه‌ای کوچک و الکترونیکی است که در برخی از خودروها روی ابتدای مسیر لوله اگزور و در برخی دیگر بر منیفولد دود و یا جایی دیگر بسته می‌شود. لازم به ذکر است که برخی از خودروها دارای یک سنسور اکسیژن بوده و برخی تعداد بیشتری از این سنسور دارند. این موضوع به مدل خودرو بستگی خواهد داشت.
خودروهای دارای دو سنسور اکسیژن، یک سنسور در بخش ورودی مخزن کاتالیست داشته و سنسور دیگر در قسمت خروجی آن نصب می‌شود. طبیعتا در این خودروها میزان آلایندگی به شکلی بهینه‌تر کنترل می‌گردد.
(مخزن کاتالیست وظیفه پاک سازی گازهای سمی خودرو و در نتیجه کاهش آلایندگی هوا را برعهده دارد. به این صورت که گازهای هیدروکربن را به دو مولکول آب و دی اکسید کربن تبدیل ساخته و اکسید ازت را نیز به ازت بدل می‌سازد. )
سنسور اکسیژن مسئولیت رصد دائمی مخلوط سوخت را برعهده دارد. در صورتی که نسبت هوا و سوخت در تناسب درست قرار نداشته باشد، احتراق به درستی انجام نخواهد شد. به این شکل علاوه بر ازدیاد مصرف سوخت، میزان آلایندگی خودرو نیز بالا می‌رود. کامپیوتر خودرو، در شرایط آب و هوایی و میزان درجه حرارت مختلف، نسبت هوا به سوخت را تعیین کرده و سنسور اکسیژن می‌باید این نسبت را تنظیم نماید.
اختلاف میزان اکسیژنی که درون لوله اگزوز و هوای بیرون وجود دارد، ولتاژی در سنسور اکسیژن ایجاد می‌کند. این ولتاژ به ECU خودرو منتقل شده و ECU یا همان کامپیوتر به این شکل توازن مخلوط سوخت و هوا را حفظ می‌نماید.
علائم خرابی سنسور اکسیژن
علائم متداول خرابی سنسور اکسیژن شامل موارد زیر هستند:
۱- روشن شدن چراغ چک
یکی از ساده ترین روش‌ها برای آگاهی از خرابی سنسور اکسیژن، روشن شدن چراغ چک آن خواهد بود. اگر سنسور اکسیژن معیوب باشد یا نارسایی در آن وجود داشته باشد، چراغ چک موتور، روشن می‌شود. به‌محض روشن شدن این چراغ، خودروی خود را نزد مکانیک مجرب ببرید.
این چراغ می‌تواند بنابر دلایل مختلفی روشن شود، بنابراین مهم است که توسط یک متخصص که می‌تواند به‌درستی علت دقیق آن را تشخیص دهد، بررسی شود. اگر وسیله نقلیه‌ای دارید که مسافت طولانی را پیموده است، احتمالاً سنسور اکسیژن معیوب آن، نیاز به تعویض دارد.
(البته تمام خودروها این چراغ هشدار را در چراغ‌های پشت آمپر خود نداشته و نمی‌توانید از این روش برای پی بردن به سلامت یا معیوب بودن سنسور استفاده نمایید. )
از این روی است که همیشه توصیه می‌شود تا نسبت به چراغ‌های پشت آمپر توجه کافی داشته باشید. بدین منظور مقاله “ علت روشن شدن چراغ چک ماشین و نحوه رفع آن ” را مطالعه نمایید.
۲- بوی نامطبوع سوخت از اگزوز
علامت بعدی خرابی سنسور اکسیژن نیاز به کمی دقت و مشامی تیز دارد. در صورتی که احساس کردید بوی دود خارج شده از اگزوز متفاوت بوده و چیزی شبیه به سوختن بنزین خام از آن استشمام می‌شود، باید نسبت به خرابی سنسور اکسیژن شک کنید.
۳- افزایش مصرف سوخت
زمانی که سنسور اکسیژن مشکلی داشته باشد، متوجه افزایش سوخت غیرمتعارف خواهید شد. (باز این مورد نیز صد در صد قابل اتکا نیست. زیرا برخی اوقات تغییر در نحوه رانندگی شما می‌تواند علت بالا رفتن میزان مصرف باشد. )
۴- بالا رفتن میزان آلایندگی
آلایندگی‌ها نقش بسیار پر رنگی در آلودگی هوا دارند و می‌توانند آسیب جبران ناپذیری به محیط زیست وارد کنند. میزان آلایندگی خودرو یکی از نکاتی است که در معاینه فنی به آن توجه می‌شود. خراب بودن سنسور اکسیژن تولید آلاینده‌ها را افزایش می‌دهد به همین دلیل بسیار مهم است که نقش آن جدی تلقی شود.
هر کدام از این نشانه‌ها می‌توانند هشدار دهنده خرابی سنسور اکسیژن باشند اما تکیه به آن کافی نیست. یکی از راه‌هایی که می‌توان از خرابی سنسور اکسیژن مطلع شد، توجه به سرویس‌های دوره‌ای خودرو است. سرویس خودرو در فواصل مشخص هم برای خودرو و هم برای محیط زیست بسیار مهم است و می‌تواند از هزینه‌های زیاد جلوگیری کند.
۵- ریپ زدن خودرو در سربالایی‌ها
زمانی که سنسور اکسیژن معیوب شده و عملکرد خود را به درستی انجام ندهد، معمولا خودرو در سربالایی‌ها بدون توان بالا رفته و یا ریپ می‌زند. به طور کلی خرابی سنسور اکسیژن موجب تنبل شدن و بی‌شتابی خودرو خواهد شد.
اما هیچ یک از علائم بالا آن قدرها قابل اتکا نیستند که برای اطمینان از سلامت سنسور اکسیژن، تنها به آن‌ها بسنده کنیم. به همین دلیل لازم است که حتما در سرویس‌های دوره‌ای، این سنسور را چک کرده و در صورت مشاهده هر عیبی، آن را برطرف نموده یا سنسور را به طور کامل تعویض نمایید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ریپ زدن خودرو مقاله زیر را مطالعه نمایید:
خرابی سنسور اکسیژن چه تاثیری دارد؟
1- عملکرد نادرست موتور
هنگامی‌که سنسور اکسیژن خودرو در حال خراب شدن است، ممکن است متوجه شده باشید که وسیله نقلیه به شکلی ناهنجار، ناامید کننده و یا به‌طور نامنظم کار می‌کند. همچنین ممکن است سایر مشکلات عملکرد موتور مانند کم‌شدن قدرت و توقف را نیز مشاهده کنید.
از آنجا که خروجی سنسور اکسیژن به کنترل زمان موتور، فواصل احتراق و نسبت میزان هوا به سوخت کمک می‌کند، یک سنسور معیوب، می‌تواند این کارکردهای صحیح را مختل کند و باعث عملکرد نادرست موتور یا متوقف‌کردن آن و سایر موارد مرتبط با آن شود.
2- مکث کردن موتور در هنگام شتاب
یک سنسور اکسیژن معیوب، باعث می‌شود تا واحد کنترل الکترونیک (ECU)، به سختی میزان سوخت مورد نیاز در هنگام شتاب ناگهانی را تنظیم کند. این امر می‌تواند به دلیل سنسور حسگر باشد، که به‌طور مداوم در حلقه باز (Open Loop) کار می‌کند و میزان اکسیژن دقیق را در هنگام شتاب فراهم نمی‌کند. این امر می‌تواند منجربه شتاب پایین ماشین هنگام فشردن پدال گاز شود.
3- بالا بودن دور موتور در زمان توقف خودرو
نرخ عادی دور موتور RPM در زمانی که خودرو در سطح صاف (تراز) متوقف است، زیر 1000 است. اما اگر برای مثال دور موتور خودروی شما حداکثر تا 2000 یا 3000 بالا رود، با یک مشکل جدی مواجه هستید.
این مورد می‌تواند نشانه‌ای از بسیاری از مشکلات خودرو از جمله حسگر اکسیژن باشد. از آنجا که خروجی سنسور اکسیژن به کنترل زمان موتور، فواصل احتراق و نسبت هوا به سوخت کمک می‌کند، یک سنسور خراب می‌تواند کارکردهای صحیح خودرو را مختل کرده و باعث نامنظم شدن ریتم موتور شود.
نحوه شستشوی سنسور اکسیژن
با توجه به فیلم زیر می توانید با جدا کردن سنسور اکسیژن و تمیز کردن منظم آن می توان از ضعیف شدن عملکرد این سیستم جلوگیری کرد.
ناگفته نماند که با نگهداری درست از سنسورهای دیگر خودرو که درجه حرارت مایع خنک کننده موتور، جریان هوا و بار موتور، حرارت سنج هوا و مواردی از این دست را کنترل می کنند، می توانیم پیشاپیش وضعیت کار موتور را بهبود بدهیم و علاوه بر بالا بردن بازدهی خودرو، از هدردهی سوخت و ورود آلاینده ها به محیط زیست جلوگیری کنیم.
دلایل خراب شدن حسگر اکسیژن
۱- سوخت با کیفیت پایین
از آن جایی که سنسور اکسیژن نسبت مستقیم با سوخت دارد، طبیعی ست که پایین بودن کیفیت سوخت ورودی به خودرو، بر طول عمر آن تاثیر مستقیم داشته باشد. سوخت‌های دارای اکتان پایین، از طول عمر سنسور اکسیژن می‌کاهند. (استفاده از بنزین سوپر می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. )
۲- معیوب بودن شمع‌ها
معیوب بودن شمع‌ها نیز علت دیگری ست که به خرابی سنسور اکسیژن منجر می‌گردد. شمع‌های مشکل‌دار، احتراق ناقص به همراه داشته و احتراق ناقص و دودهای ناشی از آن، علمکرد سنسور اکسیژن را مختل می‌سازد.
۳- هر گونه ضربه
یکی دیگر از دلایلی که باعث خراب شدن سنسور اکسیژن می شود ضربه های ناشی از تصادفات است که باعث می شود سنسور ها دچار مشکل شده و خراب شوند. زیرا این سنسور، ماهیت الکتریکی داشته و در مقابل ضربات به هیچ وجه ایمن شده نیست.
عمر و زمان تعویض سنسور اکسیژن
برای اطلاع از سالم بودن یا خرابی سنسور اکسیژن خودرو باید از یک مکانیک ماهر کمک بگیرید. اما در غیر این صورت طبق کیلومتر، این سنسور را تعویض نمایید. در دفترچه هر خودرو، زمان مناسب تعویض سنسور اکسیژن آورده شده است.
البته عمر سنسور بستگی به موارد مختلفی دارد، اما به طور میانگین توصیه می شود هر ۱۵۰ هزار تا ۱۶۰ هزار کیلومتر تعویض گردد، چرا که تعویض نکردن به موقع سنسور اکسیژن بیشینه توان خودرو را مختل می کند.
یادتان باشد که هر قدر بیشتر تنظیم موتور خودروی خود را جدی بگیرید به همان میزان قطعات وابسته به نظم کارکرد موتور، کمتر دچار عیب و ایراد می شود و شما مجبور به تعویض زودهنگام این قطعات نخواهید شد.
تنظیم نبودن موتور از عواملی است که باعث ایجاد احتراق ناقص می شود. احتراق ناقص باعث ورود حجم اضافی سوخت محترق نشده به اگزوز می شود و این فرآیند در نهایت باعث درست عمل نکردن حسگر لاندا خواهد شد که در این صورت باید سلامت قطعه حتما بررسی شود. در وضعیتی که خودرو به روغن سوزی بیافتد هم سنسور اکسیژن از کار خواهد افتاد، پس سیلندر خودرو نیز باید مرتب بازدید شود.
نحوه تعویض حسگر اکسیژن خودرو
اتصال الکتریکی را قطع کنید. یک پیچ گوشتی دو سو را در محل اتصال سوکت ها فشار بدهید و آن ها را از هم جدا کنید. با استفاده از آچار تخت سنسور اکسیژن را باز و آن را از اگزوز جدا کنید. سنسور جدید را سر جایش قرار بدهید و با استفاده از آچار تخت آن را سفت کنید.
سنسور را در جهت عقربه های ساعت بچرخانید. سنسور را بیش از حد سفت نکنید چون ممکن است سیم ها قطع شوند. اتصال الکترونیکی را برقرار کنید.
ویدئوی زیر روش تست سنسور اکسیژن و تشخیص خرابی سنسور اکسیژن را و در نهایت نحوه تعویض سنسور اکسیژن را نمایش داده است.
روش تست سنسور اکسیژن
نکته ۱: این سنسور مقدار اکسیژن گازهای خروجی را که در منیفولد دود هستند اندازه می گیرد و ولتاژی مناسب با اکسیژن موجود در سیستم را که نشانه رقیق یا غنی بودن مخلوط است به ECU ارسال می کند. ولتاژ کم ارسالی به ECU نشانه زیاد بودن اکسیژن (ولتاژ نزدیک به. . ۱) و سوخت رقیق و ولتاژ زیاد نشانه کم بودن اکسیژن در دود خروجی و غنی بودن سوخت است.
نکته ۲: کنترل سوخت در این سیستم به روش حلقه بسته انجام می گیرد.
نکته ۳: سنسور اکسیژن در دمای نزدیک به ۳۰۰ تا ۸۰۰ درجه سانتی گراد کار می کند، بنابراین سالم بودن گرمکن آن اهمیت زیادی دارد.
نکته ۴: خرابی سنسور مصرف سوخت را بالا می برد. گرمکن سنسور اکسیژن در دمای ۲۴ درجه سانتی گراد حدود ۴ اهم است.
جت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله ” دیاگ خودرو چیست و نحوه دیاگ زدن ماشین ” را مطالعه نمایید.
روش تشخیص خرابی سنسور اکسیژن
تنها راه فهمیدن عملکرد صحیح سنسورر اکسیژن، آزمیش و بررسی منظم آن است. از این رو برخی خودروها یک لامپ اخطار خرابی سنسور دارند. زمان مناسب برای بررسی سنسور اکسیژن، هنگام تعویض شمع های جرقه است.
می توان توسط یک ولت متر دیجیتال ولتاژ خروجی سنسور اکسیژن را اندازگیری کرد. اما نوسانات ولتاژ، مشاهده را سخت می کند زیرا پرش اعداد زیاد است. یک ولت متر آنالوگ برای مشاهده تغییرات بهتر است ؛ اما ممکن است بر روی سیستمی که تغییرات آن زیاد است، پاسخگو نباشد.
بنابراین بهترین وسیله برای مشاهده ولتاژ خروجی سنسور اکسیژن یک اسیلوسکوپ ذخیره ساز دیجیتال ( DSO ) است. یک اسکوپ ولتاژ خروجی سنسور اکسیژن را به صورت موجی شکل و در قالب دامنه نوسانات ولتاژ حداقل و حداکثر و همچنین توسط فرکانس آن ( نرخ تغییر سوخت غنی نسبت به سوخت رقیق ) مشخص می کند.
نوسانات امواج یک سنسور اکسیژن سالم باید به گونه ای باشد که ولتاژ حداقلی در حدود 1/0 ولت و ولتاژ حداکثری در حدود 9/0 ولت را نشان دهد. با فشردن پدال گاز مخلوط سوخت را غنی کنید. این امر باعث می شود که سنسور اکسیژن بی درنگ ( در طی 100 میلی ثانیه ) و با تولید حداکثر ولتاژ خروجی ( 9/0 ولت ) واکنش نشان دهد.
سپس با باز کردن یک مجرای خلا، مخلوط سوخت را رقیق نمایید. باید ولتاژ خروجی سنسور افت کرده و به حداقل مقدار خود ( 1/0 ولت ) برسد. اگر سنسور با سرعت کافی تغییرات ذکر شده را انجام نداد، نشانه خرابی سنسور است و باید آن را تعویض نمود.
اگر مدار سنسور اکسیژن به دلیل اتصال کوتاه یا فرسودگی قطع شود، ممکن است سنسور یک کد خطا تنظیم نموده و لامپ اخطار موتور یا لامپ نشانگر نقص فنی ( MIL ) را روشن کند. اگر عیوب دیگری نیز مبنی بر خرابی سنسور مشخص شود، تعویض سنسور الزامی است.
برخی سنسورهای اکسیژن اگر به طور خفیف دچار عیب شوند، به عملکردشان ادامه داده و کد خطایی تنظیم نمی کنند. اما این کار زیاد مناسب نیست زیرا سبب افزایش مصرف سوخت و تولید آلاینده ها می شود. بنابراین نبود کد خطا یا لامپ اخطار به معنای کارکرد صحیح سنسور اکسیژن نیست.
نکات پایانی خرابی سنسور اکسیژن
به‌طور خلاصه، نگه داشتن سنسور اکسیژن در شرایط سالم و تعویض آن در طی فواصل تعیین شده، باعث صرفه‌جویی در مصرف سوخت می‌شود. این امر همچنین به معنای کاهش انتشار آلاینده‌های موجود در اگزوز و کاهش خطر آسیب دیدن به مبدل کاتالیزوری است.
همه این‌ها به تشخیص درست علائم خرابی سنسور اکسیژن وابسته است. اگر شما بتوانید چنین نشانه‌هایی را سریعاً تشخیص دهید، می‌توانید از به‌وجود آمدن مشکلات دیگر و از همه مهم‌تر، صرف هزینه‌های هنگفت جلوگیری کنید.
