مبدل کاتالیستی با توجه به رعایت معیارهای زیست محیطی خودروها بر روی اگزوز نصب می شود و امروزه تمام خودروها این مبدل را بر روی خود نصب شده دارند. در این مقاله از کیان باتری قصد آن را داریم را تا با معرفی این قطعه، تاثیر حذف کاتالیزور یا به عبارتی برداشتن آن بر روی خودروها را مورد بررسی قرار دهیم.
جهت اطلاع از به روز ترین قیمت باطری ماشین کلیک کنید!
کاتالیزور یا مبدل کاتالیست خودرو چیست؟
مبدل کاتالیستی یا کاتالیزور وسیله ای است که سر راه خروجی اگزوز خودرو قرار می گیرد و طی یک سری واکنش های شیمیایی با تبدیل گازهای سمی حاصل از احتراق خودرو به گازهای بی ضرر، از آلودگی هوا جلوگیری می کند.
البته این مبدل ها انواع مختلفی دارند و واکنش های شیمیایی هر کدام از آن ها بسته به نوع موتور و سوخت مصرفی متفاوت است. به طور مثال مبدل کاتالیستی خودروهای گازوئیلی طوری است که در آن واکنش های اکسیداسیون انجام می شود.
طی این واکنش ها، مونو اکسید کربن، مشتقات اکسید نیتروژن، و کربوهیدرات های حاصل از احتراق ناقص سوخت، به دی اکسید کربن، نیتروژن، و آب تبدیل می شوند. اگرچه مبدل های کاتالیستی بیش ترین کاربرد را در خودروها دارند، اما در ژنراتورها، لوکوموتیوها، کامیون ها، و هواپیماها نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
گفتنی است، این وسیله در حقیقت در راستای پیروی از مقررات دولتی و زیست محیطی مبنی بر رعایت حداکثر میزان آلایندگی خودروها ابداع شده است.
اجزای تشکیل دهنده کاتالیزور اگزوز
فلزهای گرانبها مانند پالاتین، رودیم، پالادیم و همچنین فلزهایی مانند آهن، منگنز، نیکل و مس و نیز عنصر سدیم در کاتالیست‌های سه گانه به عنوان بافر و ذخیره کننده و آزاد کننده اکسیژن به کار می‌رود تا مخلوط گاز را همواره در حد نقطه استوکیومتری نگه دارد.
زیرا در حول این نقطه کاتالیست‌های سه گانه بالاترین کارایی را نشان می‌دهند. به عقیده برخی افراد حذف خودسرانه این قطعه موجب افزایش شتاب و قدرت موتور می‌شود. البته با برداشتن این قطعه شاید شتاب خودرو افزایش پیدا کند ولی همزمان افزایش مصرف سوخت و افزایش آلایندگی را در پی خواهد داشت.
زمان تعویض کاتالیزور
عمر مفید این قطعه با مسدود شدن منافذ اسفنجی و نیز پوشانده شدن سطح اثرگذار در برابر گازهای خروجی به پایان می رسد و قطعه دیگر نمی تواند گازهای آلاینده خروجی را تصفیه کند.
از عواملی که سبب کاهش عمر این قطعه می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد: بالا رفتن حرارت، سمی شدن قطعه در اثر برخورد با گازها و مواد سمی خروجی از موتور و نیز ضربات خارج از اگزوز می تواند سبب افزایش چسبندگی، مسدود شدن منافذ و پوشیده شدن سطوح آن شود که کارایی آن کاهش می یابد.
همچنین ضعیف و بد کار کردن موتور سبب خراب شدن شمع ها، وایرها و انژکتورهای سیلندر می شود که همین باعث احتراق ناقص سوخت شده و گازهای تولیدی حاصل از آن به سوی این قطعه روانه شده که نهایتا عمر آن کاهش می یابد. به طور میانگین طول عمر مبدل کاتالیستی چیزی در حدود 4 سال است که خودرو پس از 50 تا 60 هزار کیلومتر کارکرد باید نسبت به تعویض آن اقدام کرد.
البته مبدل های کاتالیستی که روی خودروهای تولید داخل نصب می شود پس از حدود 80 هزار کیلومتر باید نسبت به تعویض آن اقدام شود.
عوامل موثر در خراب شدن کاتالیزور
در صورت خرابی کاتالیزور ابتدا باید عیب مورد نظر را برطرف کرده و سپس اقدام به تعویض کاتالیزور نمایید. چون تا زمانیکه عامل اصلی خرابی ریشه یابی نشود صرفا تعویض کاتالیزور مشکل را حل نمی‌کند و پس از مدتی دوباره عملکرد آن را با مشکل مواجه می‌کند.
- گرم شدن بیش از حد موتور
- ضربه شدید و صدمات فیزیکی
- معیوب بودن سیستم جرقه خودرو
- مکمل های انژکتور شور و مکمل‌های تقلبی
را می توان ازجمله عوامل تاثیرگذار در خرابی کاتالیزور معرفی کرد.
علائم خرابی کاتالیزور
در اینجا ۹ مورد از شایع ترین نشانه‌هایی که موقع خراب شدن کاتالیزور اتفاق می افتد رو مرور می‌کنیم.
- افت شتابگیری خودرو
- روشن نشدن و بد استارت خوردن خودرو
- افزایش ناگهانی مصرف سوخت ( اونم با بنزین لیتری خدا تومن)
- خودروی شما در تست آلایندگی مردود شود (مقادیر HC و CO بیشتر از نرمال)
- بوی بد یکی از شایع ترین نشانه‌های خرابی کاتالیست است. اگر بویی مشابه بوی تخم مرغ گندیده حس کردید و به مرور زمان بو بیشتر شد علامت خرابی کاتالیزور است.
- روشن شدنن چراغ چک پشت آمپر
- بد کار کردن خودرو همراه با لرزش خودرو در حالت دور آرام
- پایین آمدن دمای کاتالیزور می تواند نشانه ای از خرابی آن باشد. زیرا برای کارکرد موثر این قطعه باید دمای آن تا حدود 700 تا 800 درجه بالا رود که در صورت پایین بودن دمای آن می توان معیوب بودن آن را تشخیص داد.
- آخرین علامت خرابی کاتالیزور این است که در حالت توقف و سرد بودن خودرو، با دست قطعه را تکان دهید و اگر در این حین صداهایی مشابه به این که دورن آن سنگریزه تکان می خورد، به گوش شما برسد می تواند علامت این باشد که شبکه های داخل کاتالیزور ریخته است.
مزایای برداشتن کاتالیزور
شتاب خودرو و قدرت موتور در ابتدای کار، مقدار خیلی کمی بالاتر می‌رود. اما بعد از گذشت زمان، موتور خودرو به دلیل افزایش کار کمی مستهلک شده و این افزایش شتاب دیگه دیده نمی شود.
بیشتر بدانید: هدرز چیست و تاثیر آن روی شتاب ماشین
معایب حذف کاتالیزور
افزایش آلایندگی ماشین تا حدود ۳۰ برابر، افزایش مصرف سوخت اتومبیل و افزایش صدای موتور از معایب حذف catalytic convertor می‌باشد.
البته افزایش صدای موتور یکی از دلایلی است که اصطلاحا می‌گویند خودرو راحت‌تر نفس می‌کشد.
حذف کاتالیزور و معاینه فنی
طول عمر مفید این قطعه بین 50000 تا 60000 کیلومتر است و بعد از مدتی پس از این دوره، عملا کارایی خود را از دست داده و میزان آلایندگی تا 5 برابر افزایش می یابد.
همچنین به موجب طرح کاهش آلایندگی هوا تست صحت عملکرد مبدل کاتالیست از سال 73 در آمریکا ،از سال 77 در اروپا و از سال 91 در ایران در معاینه فنی خودرو اجباری شده است.
هشدار ایساكو نسبت به برداشتن كاتالیست اگزوز خودرو
نظر به برخی محدودیت‌ها در بازار و با توجه به برخی حساسیت‌ها بر روی این قطعه استراتژیك، ایساكو تمهیدات لازم برای تامین آن در شبكه نمایندگان را در نظر گرفته و در صورت تقاضا نیز در اختیار آنها قرار خواهد گرفت و هم اكنون قطعه كاتالیست كانورتور در اكثر نمایندگی‌های مجاز شركت خدمات پس از فروش ایران خودرو(ایساكو)، قابل تهیه است.
این قطعه در برخی موارد و بنا به مشاوره غیر صحیح برخی تعمیركاران خودرو به مشتریان از سوی آنها برداشته می‌شود، این در حالی است كه این كار علاوه بر معایبی كه در بلندمدت برای خودرو به وجود می‌آورد، برای محیط زیست نیز مضرات زیادی به همراه خواهد داشت كه با توجه به وضعیت كنونی هوای تهران، این مساله اهمیت بیشتری می‌یابد.
البته احتمال می‌رود با توجه به موضوع هدفمندی یارانه‌ها این موضوع اهمیت بیشتری یابد؛ چرا كه بودن این قطعه بر روی اگزوز موجب كمتر شدن مصرف سوخت می‌شود. البته مشتریان باید بدانند كه متوسط عمر این قطعه چیزی حدود چهار سال است و پس از مدت زمان یاد شده باید قطعه مورد نظر تعویض شود.
تاثیر حذف کاتالیزور
مبدل کاتالیستی می تواند تا حدود 90 درصد از گازهای سمی و آلاینده خروجی از موتور را بی اثر و تصفیه کند. این قطعه هیدروکربن هایی که حاصل احتراق ناقص در موتور بوده و به حالت نیمه سوخته هستند را به دی اکسید کربن و آب تبدیل می کند.
این قطعه هم چنین می تواند ماده اکسید ازت را به گاز ازت تبدیل کند و به طور کلی مبدل کاتالیستی در کاهش گازهای آلاینده خودرو تاثیر بسیاری دارد. از این رو برداشتن این قطعه از روی اگزوز تشدید آلودگی هوا را به دنبال خواهد داشت.
کاهش شتاب خودرو از دیگر تاثیرات منفی برداشتن یا حذف کاتالیزور از روی اگزوز است. زیرا کاتالیزور یک سنسور اکسیژن دارد که اکسیژن مورد نیاز برای احتراق سوخت را با کمک (ECU) یا مغز هوشمند خودرو تنظیم و کنترل می کند و با تنظیم مکش هوا، احتراق سوخت با میزان دور موتور متناسب می شود.
با برداشتن مبدل کاتالیستی و عدم ارتباط با سنسور میزان هوای ورودی به داخل محفظه احتراق از حالت تنظیم خارج می شود و متناسب با دور موتور صورت نمی گیرد و احتراق ناقص پیامد آن است که علاوه بر آلایندگی بیشتر، سبب فرسوده شده قطعات موتور می شود که همین امر کاهش توان موتور و در نهایت افت شتاب آن را به دنبال خواهد داشت.
برداشتن مبدل کاتالیستی همچنین می تواند سبب ایجاد سر و صدای اضافی از داخل موتور شود. زیرا این مبدل بر سر راه صداهای خروجی از موتور قرار دارد و به نوعی مسدود کننده صداهای موتور نیز محسوب می شود که برداشتن آن موجب خروج صداهای ناهنجار و اضافی از داخل موتور می شود.
کلام آخر
مبدل کاتالیستی یکی از قطعات حیاتی خودرو برای کاهش آلودگی هوا محسوب می شود. این قطعه که به نوعی تصفیه کننده گازهای خروجی از موتور محسوب می شود در صورت برداشتن آن (حذف کاتالیزور) پیامدهای افزایش خروج گازهای سمی و آلاینده؛ کاهش شتاب خودرو و نیز خروج صداهای ناهنجار موتور را در پی خواهد داشت.
این در حالی است که بنا به توصیه برخی از افراد ناآگاه و غیر کارشناس برخی رانندگان این قطعه را از روی اگزوز برمی دارند که در این جا به رانندگان گرامی توصیه می شود به هیچ وجه اقدام به باز کردن آن از روی اگزوز نکنند.
