در این نوشته به تاثیر نوسان برق بر لوازم خانگی برقی پرداخته شده است. مطالبی نیز در باب معنای نوسان برق، عوامل ایجاد کننده آن و راهکارهای محافظت از لوازم برقی در مقابل این نوسان مطرح شده است. پس با ما همراه باشید تا از تبعات ناشی از نوسان برق مطلع شده و لوازم برقی منزل خود را محافظت کنید.
تاثیر نوسان برق بر لوازم خانگی
همه افراد ممکن است در زندگی روزمره و عادی خود با لامپ های در حال اتصالی مواجه شوند؛ در حقیقت این تأثیر مستقیم نوسان الکتریکی در زندگی است. بسیاری از مواقع، این نوسانات اثر صریح و مشخصی ندارد و گاهی اوقات ممکن است دارای اثرات فوری و یا حتی سنگین و خطرناک نظیر آتش سوزی ناشی از سوختن وسایل برقی باشد.
نوسان ولتاژ برق چیست؟
جریان برق دارای فاکتورهای مشخص و استانداردی در سراسر یک کشور است که تمامی لوازم خانگی در مصرف، تابع این شاخصه ها هستند. اگر بخواهیم ایران را به عنوان مثال در نظر بگیریم جریان 220 ولت با شدت جریان 50 هرتز جریان برق استاندارد محسوب می شود.
پس تمامی لوازم خانگی اعم از یخچال، کولر آبی و گازی، تلوزیون، کامپیوتر و لپ تاپ و … باید برای داشتن کارایی صحیح در ایران مطابق این استاندارد طراحی شوند. اگرچه این مقدار جریان باید همواره ثابت بماند اما همیشه موانعی وجود دارند که باعث افت مقدار جریان و یا افزایش آن می شوند یعنی همان چیزی که نوسان برق نامیده می شود.
از عوامل موثر بر ایجاد نوسان برق می توان به استفاده از دستگاه های با مصرف فوق ظرفیت مشترک، خیس شدن سیم ها بر اثر باران، معیوب بودن دستگاه، استفاده از دستگاه هایی مانند دستگاه جوشکاری، رعد و برق، وجود مشکل در سیستم سیم کشی منزل و سیستم انتقال برق اشاره کرد.
آیا نوسان برق میتواند باعث آسیب رساندن به لوازم خانگی شود؟
بله! نوسان برق میتواند تاثیرات مخربی بر لوازم خانگی گران قیمت مانند یخچال، تلویزیون، کولر گازی، ماشین لباسشویی، کامپیوتر و … بگذارد و باعث خرابی آنها شود. همانطور که اشاره کردیم، دستگاههای الکترونیکی در ایران بر اساس استانداردهای شبکه سراسری برق (220 ولت و شدت جریان با فرکانس 50هرتز) طراحی شده‌اند.
به همین دلیل در صورت نوسان برق بالاتر از 230 یا کمتر از 210 ولت آسیب‌های جدی به مدار الکترونیکی این دستگاه‌ها وارد میشود. ذوب شدن سیم‌ها، سوختن قطعات، خرابی موتور دستگاه و حتی در مواردی آتش سوزی از جمله مواردی هستند که افزایش شدت جریان برق به دنبال دارد.
افت جریان برق چه اثراتی در پی دارد؟
تأثیرات نوسانات برق بر لوازم خانگی تنها به افزایش شدت جریان محدود نمی شود و افت آن نیز ممکن است منجر به آسیب و خسارت شود. هنگام کاهش شدید جریان الکتریکی، این امکان وجود دارد که قطعه الکتریکی قادر به فعالیت در سطح بار کم نباشد که این موضوع موجب آسیب دیدن بخش هایی از وسیله میشود؛
دلیل این مسئله، این است که جریان همواره به افزایش در مدار الکتریکی تمایل دارد. علاوه بر خرابی قطعات الکتریکی، این احتمال نیز وجود دارد که سیم ها استحکام خود را از دست بدهند و این خود می تواند به اتصال کوتاه و در نهایت آتش سوزی منجر شود.
هنگامی که ولتاژ شدیدا پایین بیاید، آمپر (شدت جریان) بر خلاف آن افزایش می یابد که موجب ذوب شدن بعضی از قطعات و در نتیجه عدم فعالیت درست و صحیح دستگاه میشود.
حساسیت های گوناگون
وسایل برقی به گونه ای طراحی می شوند که حساسیت های یکسانی ندارند. از همین رو، دسته‌ای از آن ها در برابر نوسانات برق از حساسیت بیشتری برخوردار هستند. در واقع، این موضوع در رابطه با وسایل الکترونیکی از قبیل تلویزیون و رایانه های شخصی و نیز وسایل برقی دارای سیم پیچ های فراوان صادق است.
لازم به ذکر است امروزه، دستگاه ها در دسته ای از کشور ها که از کنترل الکتریکی نسبتا ضعیفی برخوردار هستند، به نحوی طراحی می شوند که توان مدیریت ولتاژ های مختلف را دارا باشند.
بررسی تاثیر نوسان برق بر لوازم خانگی
هر چیزی که دارای موتور محرک است به ویژه در برابر آسیب ناشی از تغییرات ولتاژ آسیب پذیر است و وسایل الکترونیکی مدرن که به ریزپردازنده ها متکی هستند ، مانند رایانه ها ، مایکروویو ها ، تلویزیون ها و دستگاه های پخش دی وی دی در برابر نوسانات ولتاژ آسیب پذیرتر هستند.حتی بزرگترین اقلام شما مانند یخچال ، لباسشویی و خشک کن نیز می توانند در معرض خطر باشند.
چگونه نوسان برق باعث آسیب لوازم خانگی می شوند؟
افزایش ولتاژ بالاتر از ولتاژ عملکرد طبیعی دستگاه می تواند باعث ایجاد قوس جریان الکتریکی در دستگاه شود.در نتیجه گرمایی تولید میشود که می تواند به صفحات مدار الکترونیکی و سایر اجزای دستگاه آسیب برساند.افزایش شدید ولتاژ ، می تواند در یک لحظه آسیب دائمی ایجاد کند.
کاهش ولتاژ کمتر از ولتاژ برای عملکرد طبیعی دستگاه نیز میتواند باعث صدمات جزئی شود که با گذشت زمان جمع می شوند.آنها ممکن است دستگاه را غیرفعال نکنند ، اما می توانند طی سالها عمر مفید هر دستگاه را کاهش دهند.
چطور رعد و برق با شبکه برق ارتباط برقرار میکند و باعث صدمه به یخچال میشود؟
وقتی که هوا بارانی است و رعد و برق میزند این انرژی ممکن است مستقیما وارد سیستم برق رسانی منزل شود و صدمات قابل توجهی به دستگاه ها برقی وارد نماید که از نظر ولتاژی بسیار بالا و از نظر زمانی بسیار کوتاه است البته در برخی از شهرهای بزرگ دنیا امروز راههایی برای تخلیه انرژی نیروی الکتریسیته ای توسط صاعقه به زمین برخورد میکند درنظر گرفته شده که یکی از جدید ترین راه های آن تخلیه انرژی الکتریسیته حاصل از رعد و برق مستقیما به داخل زمین میباشد .
بهترین راه پیشکیری از وقوع چنین اتفاقی این میباشد که در هنگامی که هوا ابری و بارانی میباشد و این انتظار میرود که صاعقه ای اتفاق بیافتد در همان ابتدای کار یخچال را از برق خارج کنیم و تا زمان اتمام صاعقه به همین حالت نگه داشته شود و یا میتوان از دستگاه سرج ارستر استفاده کرد.
تاثیر نوسان برق بر یخچال و فریزر
یخچال و فریزر و لوازم برقی مشابه آنها ممکن است دارای موتور AC باشند. این موتورها دارای سیم‌پیچ‌های عایق بندی شده و دارای مقاومت در برابر ولتاژهای عادی هستند. ولتاژ بیش از حد میتواند عایق را خراب کند و منجر به ایجاد جرقه و سوزاندن بخشی از آن گردد؛
امری که میتواند بستر را برای همین تاثیر توسط ولتاژ پایین‌تر نیز فراهم کند. سرانجام ممکن است سیم‌پیچ‌ها در نقاطی دچار اتصالی و باعث کاهش راندمان موتور و گرمای اضافی شود.
هر وسیله دارای سیم پیچ مانند موتور یا ترانسفورماتور (البته غیر از بخاری) تحت تاثیر ولتاژهای بالا قرار می‌گیرد.
ولتاژ بیش از حد پایین موجب مصرف جریان بیشتر توسط موتور برای ادامه فعالیت میشود. جریان‌های بالا نیز میتواند منجر به داغ شدن نقاط حساس به جریانات بیش از حد مانند اتصالات و سوئیچ‌ها شود.
به علاوه یخچال و فریزر جزء دستگاه‌هایی هستند که به صورت اتومات خارج از اختیار شما دائما برای رساندن دمای داخل خود به حد تعیین شده خاموش و روشن می‌شوند. چنانچه جریان برق به صورت قابل توجهی کاهش یابد، موتور آنها هنگام استارت خوردن دچار آسیب می شود؛
یخچال‌های ساید بای ساید حساس تر هستند، چرا که قدرت موتور آنها قویتر و شدت استارت اولیه در مقایسه با یخچال و فریزرهای معمولی بیشتر است. لذا افت جریان موجب آسیب جدی‌تری در آنها خواهد بود. این همه ماجرا نبوده و وجود سیستم‌های متعدد کنترل دما در این گونه یخچال‌ها موجب افزایش ریسک آسیب‌پذیری آنها می شود.
تأثیر نوسان برق بر کامپیوتر
سیستم عامل‌های امروزی نظیر ویندوز ۱۰ و مک، عملکرد پیچیده‌ای دارند. به همین جهت زمانی که سیستم را خاموش می‌کنید، فرآیند چندثانیه‌ای آغاز میشود و طی این فرآیند سیستم عامل همه‌ی پردازش‌ها و نرم‌افزارها را پس از ذخیره کردن اطلاعات و فایل‌ها، می‌بندد.
اگر برق ناگهان قطع شود، فرآیند خاموشی به شکل اصولی و صحیح انجام نمی‌شود. لذا این احتمال وجود دارد که فایل‌ها و داده‌ها آسیب ببینند.
بعضی از این فایل‌ها اثر مهمی در عملکرد سیستم دارند. اگر این فایل‌ها آسیب ببینند، پس از وصل شدن برق و روشن کردن سیستم، با مشکل خرابی سیستم عامل روبرو می‌شوید! در واقع فایل‌های سیستمی از جمله مهم‌ترین و حساس‌ترین فایل‌های نرم‌افزارهای سیستم شما محسوب می‌شوند.
به عنوان مثال زمانی که ویندوز در حال نصب کردن یک آپدیت جدید است، اگر ناگهان سیستم را خاموش کنید یا به دلیل قطع شدن برق، کامپیوتر شما خاموش شود، ممکن است فایل‌های سیستمی معیوب شده و در نتیجه پس از وصل شدن برق، نتوانید از کامپیوتر استفاده کنید.
اگر قطع شدن برق یا خاموش کردن سریع و ناگهانی کامپیوتر، مرتباً اتفاق بیافتد، عمر مفید درایو هارددیسک کاهش پیدا میکند.
قطع شدن ناگهانی برق معمولاً روی پاور ساپلای کامپیوتر یا به عبارتی PSU، اثر خاصی ندارد اما شوک الکتریکی ممکن است به پاور آسیب بزند! حتی احتمال آسیب دیدن مادربورد نیز وجود دارد! لذا ممکن است با وصل شدن مجدد برق، سیستم شما روشن نشود یا کمی پس از روشن شدن، خاموش شده و دیگر روشن نشود. لذا توصیه میشود که پس از قطع شدن برق، وسایل الکترونیکی حساس نظیر کامپیوتر را از برق جدا کنید.
همچنین بخوانید: محافظت از تاثیرات قطعی برق در خرابی کامپیوتر
تاثیر نوسان برق بر سایر لوازم برقی
باید توجه داشت که تعدادی از لوازم برقی به گونه‌ای هستند که وقتی شما آنها را خاموش می‌کنید، جریان برق به کلی در آنها قطع میشود و این بدین معناست که نوسان برق هنگام خاموش بودن آنها تاثیری بر آنها ندارد. وسایلی مانند اجاق گاز و ماشین لباسشویی و هودهای غیر لمسی و کولر اینچنین هستند.
دسته دیگر آن‌هایی هستند که حتی در هنگام خاموش بودن نیز کاملا خاموش نیستند، بلکه ظاهر آنها خاموش است و مقداری جریان برق در آنها به خاطر آماده باش بودن وجود دارد. این دسته از لوازم برقی حتی هنگام خاموش بودن نیز در مقابل نوسان برق آسیب پذیر هستند. تلویزیون و به طور کلی دستگاه های صوتی و تصویری و هود لمسی آشپزخانه از این دسته محسوب می‌شوند.
تاثیر نوسانات برقی بر ساید بای ساید
ساید بای ساید در مجموع بیشتر از یخچال و فریزر تحت تاثیر نوسان برق قرار می گیرد چون موتورهای بکاررفته در آن به مراتب قوی تر و دارای استارت اولیه شدید تری است از طرف دیگر بیشتر ساید بای ساید های موجود در بازار از سیستم الکترونیکی برای کنترل دما در قسمت های مختلف استفاده می کنند که آسیب پذیری دستگاه به همین میزان افزایش می گردد .
تاثیر نوسان برق بر هود آشپزخانه
هود های آشپزخانه تنوع زیادی دارند که به دو صورت کلی می باشد که یک دسته به صورت الکترونیکی یا دکمه های لمسی کنترل می شود که بیشتر ین خطر خرابی بر اثر نوسان را دارد و دسته دیگر به صورت مکانیکی کنترل می شود که مسلما فقط در زمان روشن بودن تحت تاثیر نوسان قرار دارد .
موتورهای هود آشپزخانه بعلت نوع طراحی موتوری که دارند در مقابل نوسان های معمولی کمتر آسیب می بینند مگر افزایش یا کاهش بیش از حد ولتاژ به صورت بیشتر از چند لحظه
تلوزیون و دستگاههای صوتی و تصویری
دستگاههای صوتی و تصویری crt , lcd , led , plasma tv , vcr , vcd ,dvd player , dvr , … و این گونه لوازم نیز در بیشتر منازل به طور دائم به برق متصل می باشد و فقط ازطریق ریموت کنترل مربوطه خاموش یا روشن می گردد ، که خاموش شدن کامل برای آن وجودندارد و فقط در حالت استندبای ( آماده به کار ) قرار می گیرد .
البته در برخی ازلوازم دکمه کاملا خاموش بر روی پنل وجود داشت که در مدلهای جدید حذف شده است و با خاموش کردن دستگاه فقط مصرف برق آن به میزان در حد صفر کاهش می یابد ولی تاثیرپذیری نوسان برق به قوت خود باقی است .
لباسشویی ، ظرفشویی و اجاق گاز
بیشتر لوازم این گروه در زمان عدم استفاده دکمه خاموش و روشن اصلی آن بطور کامل برق اصلی را قطع می کند ، واضح است که دستگاه فقط در زمان روشن بودن تحت تاثیر نوسان قرار می گیرد .
توضیحات بالا برای لوازم خارجی می باشد و ممکن است با محصولات شما متفاوت باشد برای کسب اطلاعات دقیقتر با شرکت تولید کننده یا وارد کننده محصول خود ارتباط برقرار نمایید .
چگونه از لوازم الکتریکی در برابر نوسان برق محافظت کنیم؟
با توجه به اینکه ما روزانه با لوازم برقی سر و کار داریم، محافظت از لوازم الکتریکی منزل در برابر نوسان برق از امور اساسی و ضروری به حساب می‌آید. تهیه یک دستگاه تثبیت کننده ولتاژ یا به اصطلاح استابلایزر میتواند راه حلی مطمئن برای مشکل نوسان برق منزل شما باشد.
مطمئن‌ترین، ساده‌ترین و بهترین راهبرد برای این امر تهیه یک استابلایزر یا همان دستگاه تثبیت‌کننده ولتاژ می باشد. همان طور که از نام آن پیدا است، استابلایزر، به طور لحظه ای ولتاژ موجود در سیم را اندازه گیری می کند و در زمان کم و زیاد شدن جریان برق، ولتاژ مطلوب و ثابتی را به دستگاه شما هدایت می کند تا از آسیب رسیدن به لوازم الکتریکی پیشگیری شود.
دستگاه تثبیت‌کننده ولتاژ
این دستگاه که عده ای از افراد، آن را تحت عنوان ترانس افزاینده یا ترانس اتوماتیک نیز می خوانند یک ترانس تقویت کننده و برد میکرو پروسسوری به منظور کنترل مستمر جریان ورودی دارد.
از مزیت های این دستگاه در مقایسه با محافظ های عادی و معمولی برق، جدا از این که به راحتی در همه فروشگاه های کالای برقی موجود هستند، این است که در صورت تغییر ناگهانی و شدید ولتاژ، جریان برق را قطع نمی کند و دستگاه را خاموش نمی کند، بلکه باعث تثبیت جریان برق می شود؛
البته لازم به ذکر است اگر ولتاژ از محدوده ای فراتر برود، این قطعه نیز مانند سایر محافظ های الکتریکی، جریان را قطع می کند تا آسیبی به وسیله برقی شما وارد نشود. تفاوت دیگر که در استابلایزر مشهود است، میزان دقت آن هاست. علی رغم محافظ های عادی که دقت چندانی ندارند، این دستگاه از دقت بسیار بالایی برخوردار است.
استفاده از برق اضطراری
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که بعد از قطعی برق با خود بگویید کاش فرصت داشتید تا وسایل برقی را از پریز جدا می کردید تا آسیب نبینند.
امروزه دستگاهی به نام یو‌پی‌اس یا UPS به شما این امکان را می‌دهد تا دچار قطعی ناگهانی برق نشوید. یو پی اس با استفاده از باتری یو پی اس کمکی داخل آن برق مورد نیاز دستگاه را به مدت مشخصی برای شما تأمین میکند تا شما فرصت کشیدن لوازم برقی از پریز را داشته باشید. UPS بیشتر برای محافظت از کامپیوترهای رومیزی در برابر قطع ناگهانی برق استفاده می شود.
همچنین بخوانید: آشنایی با سیستم یو پی اس خانگی
اطمینان از ایمنی وسایل برقی با محافظ برق
در صورتی که تأمین هزینه لازم برای خرید استابلایزر برای شما دشوار است و یا نمی خواهید در این زمینه هزینه های سنگینی متحمل شوید، پیشنهاد می شود تنها برای آن وسایلی استابلایزر تهیه کنید که از اهمیت بیشتری برخوردارند و به اصطلاح ارجح هستند.
محافظ های معمولی و رایج در فروشگاه های کالای الکتریکی نیز انتخاب قابل قبولی است؛ این محافظ ها دارای فیوز می باشند و می توانند در برابر نوسان ولتاژ از وسایل برقی شما مراقبت کنند. برای همه لوازم الکتریکی خود بهتر است از جعبه فیوز استفاده کنید تا هم وسایلی مانند آیفون، لامپ ها و غیره در برابر نوسان برق حفاظت شوند و هم مجبور نباشید تعداد زیادی محافظ برای تک تک وسایل برقی خود خریداری کنید.
پیدا کردن علت نوسان برق در خانه
اگر علت نوسان برق مشکل در سیستم سیم‌کشی منزل شماست به شما اکیدا توصیه می‌کنیم به خرید محافظ اکتفا نکنید و حتما از یک متخصص برق تقاضا کنید تا سیستم برق کشی خانه شما را چک کند و عیوب احتمالی را بر طرف کند. اعتماد کامل به محافظ‌های برق و رفع نکردن مشکلات سیم‌کشی میتواند منجر به خسارت‌های جبران ناپذیری گردد.
سخن پایانی
نوسان برق امری اجتناب ناپذیر در زندگی روزمره ماست. اطلاع از آثار نوسانات برقی بر روی وسایل الکتریکی منزل و محل کار خود ومحافظت از آنها میتواند موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های زندگی گردد.
برای جلوگیری از آسیب نوسانات برقی، بر روی وسایل الکتریکی و الکترونیکی و نیز محافظت از آنها، کیان باتری توصیه میکند که هیچگاه لوازم مربوطه را بدون دستگاه های محافظ (مانند PRINCE FRZ60مخصوص یخچال و فریزرهای خانگی، PRINCE TV55مخصوص تلویزیون و دستگاههای جانبی، PRINCE WASH مخصوص ماشین ظرفشویی و مایکروفر و…) را به طور مستقیم به برق شهر وصل ننمایید.
مشتریان محترم می توانند قبل از انتخاب و سفارش یو پی اس و باتری مناسب با کارشناسان فروش ما در ارتباط باشند و در مورد محصول مورد نظر خود مشاوره رایگان دریافت کنند.
